P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

Kartani razgrafkalash
– ko’p listli kartani listlarga bo’lish tizimi. 
Ko’pincha K.r.ning ikki turi qo’llaniladi: to’g`ri burchakli K.r., unda karta 
bir xil o’lchamdagi to’g`ri to’rtburchak yoki kvadrat listlarga bo’linadi va 
trapestiyasimon K.r., unda meridianlar va parallellar listlarning chegaralari 
bo’lib xizmat qiladi. Ba’zi hollarda, foydalanishda qulay bo’lishi uchun, 
masalan, dengiz navigastion kartalari uchun K.r. listlarning ko’proq yoki 
kamroq darajadagi to’silishi bilan berilishi mumkin. Davlat topografik va 

---

189 
tematik kartalari odatda standart K.r.ga ega bo’ladi, u kartalar 
nomenklaturasi tizimining asosiga qo’yiladi. 
Imkoniy aniqlik
– (resolution) – sin. aniqlik imkoniyati – 1. o’lchash 
tizimining (ma’lumotlarni chiqarib olish qurilmasi – sensor, s’yomnik, 
priyomnikning) yoki aks ettirish qurilmasining ob’yekt yoki uning tasviri 
detallarini farqlashni ta’minlash qobiliyati hamda I.a.ni farqlanadigan 
ob’yektlardan (I.a. elementlaridan) eng kichigining o’lchamini baholash 
uchun ishlatiladigan va bir dyuymdagi nuqtalar soni (masalan matristali va 
lazerli printerlar uchun), sm, mm yoki dyuymdagi chiziqlar soni, LPI 
(masofadan zondlash tizimlari, tasvirlarni qatorlab skanirlash qurilmalari 
uchun), videoekran rastrining qatorlari va ustunlarining soni, pikselning 
burchak yoki chiziqli o’lchami, joyda qarqlanadigan ob’yektlardan eng 
kichigining o’lchami (m, km larda) bilan ifodalanadigan o’lchov; –
2. masofadan zondlashda – s’yomkaning (suratlarning) olinadigan 
ob’yektlarning yoritilganligiga, ravshanligiga, s’yomkaning spektral 
tavsiflari va texnik parametrlariga fazoviy imkoniy aniqligi (spatial 
resolution) deb ataladigan I.a. (1) dan tashqari, harorat, burchak, spektral 
(tuslarning palitrasi va soni), radiometrik (ravshanlik gradastiyalarining 
tizim tomonidan qayd etiladigan soni), muvaqqat I.a. (u orqali takroriy 
s’yomka o’tkazish mumkin bo’lgan minimal vaqt oralig`i) lar farqlanadi. 
Rastrli grafika
– kompyuterli grafikaning eng yangi shakli. Markaziy 
elementi – piksel. Hozirgi vaqtda rastrli tasvirlash ekranlarining yuqori 
darajadagi imkoniy aniqligi sharofati bilan passiv va interaktiv 
vizuallashtirish farqlanadi. Rastr nuqtalarini taqsimlash ma’lumotlarni 
fazoviy saqlashdagi muomalaning ierarxik uslubini o’zida ifodalaydi, bunda 
ishlov berilishi lozim bo’lgan oblast bir xil kattalikdagi rastr yacheykalariga 
bo’linadi. Muomala qatorlar va ustunlarning matrista tariqasida tashkil 
qilish mumkin bo’lgan indekslari orqali beriladi.