P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

4.7. Autodesk MAP R5 
Autodesk MAP R5 geografik yoki geologik kartalar, er tuzish 
kartalari graqik ma’lumotlar bazalarini yaratish, ko’rib chiqish, tahrirlash 
va boshqarish, atrof muhitni, kommunikastion sxemalarni va fondlarni va 
infratuzilmani boshqarish sxemalarini tahlil qilish, shuningdek ob’yektlar 
topologiyasini yaratish, tahrirlash va tahlil qilish uchun mo’ljallangan. 
Dasturning ish darchasi 4.6-rasmda keltirilgan. 
Autodesk MAP R5 AutoCADning vektorli-rastrli grafikasi bazasida 
ishlaydi, lekin AutoCAD 2000ga xos bo’lgan barcha funksional 
imkoniyatlar 
va 
ustunliklarga 
qo’shimcha 
ravishda, 
professional 
kartograflarga ularning spestifik ehtiyojlariga qaratilgan baquvvat va 
samarali vositalar beradi. Bu vositalar Autodesk MAP uchun xosdir va 
odatdagi AutoCADda ular yo’q. 
Autodesk MAP R5 vektorli grafikani kartografik materialning rastrli 
tasvirlari bilan kombinastiyasida yaratish, tahrirlash, va, fazoviy 
ma’lumotlar bazalarini boshqarishning kuchli tizimiga ega bo’lgan holda, 
geografik ob’yektlarni matnli axborot bilan bir butun qilib bog`lash 
imkoniyatini beradi. Autodesk MAPdan foydalanib, shuningdek boshqa 
Windows-ilovalardan har qanday axborotni muayyan geografik ob’yektga 
ma’lumotnomaviy material sifatida kiritish yoki bog`lash ham mumkin. 
Autodesk MAP R5da foydalanuvchi kerakli koordinatalar tizimini tanlashi 
yoki o’zinikini yaratishi mumkin, keyinchalik bu koordinatalar tizimi 
Autodesk ning Autodesk MAP Guide va Autodesk World kabi boshqa 
GAT-dasturlarida ishlatilishi mumkin. 

---

141 
4.6-rasm. Autodesk MAP R5 dasturining ish darchasi. 
Autodesk MAP R5ning imkoniyatlari: 

Ish seansida kartalar (fayllar) ko’pligini jalb qilish va ish seansi 
konfigurastiyasini keyinchalik ishlatish uchun saqlab qo’yish, 
bundan keyin kartalar va yo’riqlar avtomatik tarzda yuklanadi; 

grafik redaktorga bir vaqtda bir nechta rasmlardan nafaqat 
rasmlardagi, balki matnli ma’lumotlar bazalaridagi axborotni 
ham uzatishni ta’minlovchi so’rovlar tuzish vositalarining, shu 
jumladan SQLning majudligi. Bu AutoCAD primitivlarining 
o’zaro joylashuv to’g`risidagi axborot (shu jumladan umumiy 
koordinatalar tizimi qo’llaniladigan bir nechta rasmlarda) va 
boshqa 
grafik 
xususiyatlari 
barobarida, 
ob’yektlarning 
kengaytirilgan 
ma’lumotlari 
ko’rinishida 
yoki 
tashqi 
ma’lumotlar bazalarida saqlanadigan axborot ham bo’lishi 
mumkin; 

So’rovlar bibliotekasini yuritish, tuzilgan so’rovlarni kartalar 
ko’pligi bo’yicha bir vaqtda ishlash, katta massivlarda kerakli 
axborotni tez izlash; 

Ko’p foydalanuvchilarli tahrirlash. Bir nechta foydalanuvchilar 
bitta chizma ustida bir vaqtda ishlashlari ummkin, lekin alohida 
olingan ob’yektni ulardan faqat bittasigina tahrirlashi mumkin; 

---

142 

Ma’lumotlarni yoki kartalarni foydalanuvchilar o’rtasida 
vakolatlarni cheklagan holda samarali va ishonchli bo’lish. 
Aksariyat hollarda karta versiyasini tekshirib chiqish talab 
etimaydi, ma’lumotlar ochilgunga qadar kutish uchun kam vaqt 
sarflanadi; 

Kartalar yaratish vositalari: “oqimli” uslubdagi matnli jadval 
shakllarini bir vaqtda to’ldirish bilan raqamlash instrumentlari. 
Turli koordinatalarli kartalarni yagona koordinatalar tizimiga 
(yoki 700 ta ishlatiladigan koordinatalardan biriga, yoki 
foydalanuvchi tomonidan beriladigan tizimga) o’zgartirish; 

Kartalarni tahrirlash vositalari: kartalarni chiziqlar va uzellarni 
tozalash, to’g`rilash va o’zgartirishni avtomatik yoki qo’lda 
boshqarib, kartalarning turli regionlarini olib tashlab yoki 
yopishtirib, prestizion tamomlash; ortiqcha axborotni (qisqa 
kesimlar, yoylar va poliliniyalarni) bartaraf qilish; oxirlari bir-
biriga yaqin joylashgan chiziqlarni ulash, xato birlashtirilgan 
primitivlarni 
bo’lish, 
uchastkalarni 
ajratish 
(berilgan 
primitivlarni chegaralovchi ko’pburchaklar tuzish), to’silib 
qoladigan uchastkalarning chegaralarini belgilash, kartografik 
proyektsiyalarni o’zgartirish, rasm fragmentlarini nochiziq 
buzilishlarni bartaraf qilish uchun “cho’zish” komandalari; 

ESRI ARC/INFO Coverages,

Kartografik 
axborotni 
ESRI 
ARCVIEW 
SHP, 
MapInfo 
MIF/MID, Microstation DGN, Autodesk MapGuide SDF, 
AutoCAD DXF formatlarida import va eksport qilish, 
shuningdek axborotni Autodesk MAP Guide paketlarida 
birgalikda qo’llash yoki axborot almashuvi uchun fayllarning 
AutoCAD DWG asosiy formati; AutoCAD MAP R3/R2, 
AutoCAD R14/LT 97/2000 bilan to’liq moslik; 

dBase III, Oracle va ODBC-sig`imdosh (xls, mdb) tipidagi 
ma’lumotlar bazalari bilan ishlash; 

---

143 

BMP, DIB, FLC/FLI, GIF, GP4, JPG, MIL, PCT, PCX, PNG, 
RLE, RST, TGA, TIF rastrli formatlari bilan ishlash; 

GATning fazoviy tahlil qilish vositalari: tugunli, tarmoqli va 
poligonal topologiyalarni yaratish, tahrirlash, saqlash va tahlil 
qilish. Poligonal topologiyalarni tahlil qilishning asosiy 
funksiyalari: bufer zonalarini birlashtirish, kesishtirish, yaratish; 
tarmoqlilarini: eng qisqa yo’lni qidirish, erishsa bo’ladiganlik 
oblasti; 

Tematik (geografik, sanoatga oid) taqsimlashni qo’llab-
quvvatlash va “legendalar” yaratish.