P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

 
2.1-rasm. GATda ma’lumotlarni tashkil qilish darajalari. 
 
2.2. GATda axborotni tashkillashtirish va ishlash 
GAT, qolaversa, har qanday boshqa axborot tizimi singari kiradigan 
ma’lumotlarni keyinchalik ashyoviy shaklda realizastiya qilish maqsadida 
ishlash va tahlil qilishning rivojlangan vositalariga egadir. 2.2-rasmda 
GATning tahliliy ishlashi sxemasi keltirilgan. Birinchi bosqichda ham 
geografik (raqamli kartalar, tasvirlar), ham atributiv axborotni “kollekstiya 
qilish” amalga oshiriladi. To’plangan ma’lumotlar ikkita ma’lumotlar 
bazalarining to’ldirilishi bo’ladi. Birinchi MB kartografik ma’lumotlarni 
saqlaydi, ikkinchisi esa ta’rifiy tavsifdagi axborot bilan to’ldirilgan. 
Ikkinchi bosqichda fazoviy ma’lumotlarga ishlov berish tizimi talab etilgan 
axborotga ishlov berish va uni tahlil qilish uchun ma’lumotlar bazalariga 
murojaat qiladi. Bunda butun jarayon ma’lumotlar bazasini boshqarish 
tizimining (MBBT) nazorati ostida bo’ladi., uning yordamida jadvalli va 
statistik axborotni tez izlash ishini amalga oshirish mumkin. Albatta, GAT 
ishining bosh natijasi turli kartalar hisoblanadi. 
Geografik va atributiv axborot o’rtasida bog`lanishni tashkil qilish 
uchun o’zaro ta’sirning to’rtta yondoshuvi qo’llaniladi. Birinchi yondoshuv 
georelyastion yoki, boshqacharoq atalganidek, gibrid yondoshuvdir. 
Bunday yondoshuvda geografik va atributiv ma’lumotlar turlicha tashkil 

---

48 
qilingan. Ma’lumotlarning ikki tipi o’rtasidagi bog`lanish ob’yektning 
identifikatori vositasida amalga oshiriladi. 2.2-rasmdan ko’rinib turibdiki, 
geografik axborot o’z MBsida atributiv axborotdan alohida saqlanadi. 
Atributiv axborot relyastion MBBT boshqaruvi ostidagi jadvallar shaklida 
tashkil etilgan. 
2.2-rasm. GAT ma’lumotlarini to’plash, ishlash, tahlil qilish va chiqarish 
jarayonlarining sxematik ifodalanishi. 
Keyingi yondoshuv integrastiyalangan yondoshuv deb ataladi. Bu 
yondoshuvda ham fazoviy, ham atributiv axborotni saqlash uchun 
relyastion MBBT vositalaridan foydalanish nazarda tutiladi. Bu holda GAT 
MBBTga ustqurma sifatida amal qiladi. 
Uchinchi 
yondoshuv 
ob’yektli 
yondoshuv 
deyiladi. 
Bu 
yondoshuvning ustun tomonlari murakkab ma’lumotlar strukturalarini va 
ob’yektlar o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni ta’riflashning osonligidadir. 
Ob’yektli yondoshuv ob’yektlarning ierarxik zanjirini tuzish va ko’p sonli 
modellash masalalarini yechish imkoniyatini beradi. 
Keyingi vaqtda birinchi va uchinchi yondoshuvlar sintezi bo’lgan 
ob’yektli-relyastion yondoshuv keng tarqaldi.