P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

Kartometriya
– (cartometry) – kartalar bo’yiyaa o’lchovlar. Quyidagi 
kartometrik ko’rsatkichlarni (sartometric indices, sartometric parametrs) 
o’lchash ishlari farqlanadi: uzunliklar va masofalar, maydonlar, hajmlar, 
burchaklar va burchakli qiymatlar. K. morfometriya (morphometry) bilan 
yaqindan bog`liq, morfometrik ko’rsatkichlarni (morphometric indices, 
morpometric parametrs), ya’ni hodisalarning shakli va strukturasi 
ko’rsatkichlarini (masalan, g`adir-budirlik, parchalanish, zichlik va ko’p 
boshqalarni) kartometrik ta’riflar asosida hisoblash, uning mohiyatini 
tashkil qiladi. Tematik kartalar bo’yicha o’lchov va hisob-kitob ishlari 
ba’zan alohida bo’limlarga – tematik kartometriyaga va morfometriyaga 
(thematic cartometry and morphometry) kiritiladi. 
Kvadrotomik ifodalash
– (quadtree, quad tree, Q-tree) – sin. 
kvadrodaraxt, kvdratlar daraxti, Q-daraxt, 4-daraxt – fazoviy ob’yektlarni 
fazoni har biri ob’yektni tavsiflashning rastrning imkoniy aniqligiga 
ekvivalent bo’lgan talab darajasidagi batafsilligini ta’minlovchi qandaydir 
darajaga – Morton soniga (Morton order) etguncha 4 ta qo’shmalarga 
rekursiv ravishda bo’linadigan kvadrat uchastkalarga yoki kvadrat 
bloklarga, 
kvadrantlarga 
(quarters, 
quads) 
dekompozistiyalashga 
asoslangan ierarxik daraxtsimon ko’rinishda ifodalash usullaridan biri; 

---

187 
odatda obrazli aytganda “intellektlashtirilgan rastr” sifatida kirish vaqtini 
kamaytirish, ishlov berish samaradrligini va ma’lumotlarni saqlashning 
rastrli ifodalashga qaraganda ixchamligini oshirish vositasi sifatida 
qo’llaniladi. 
Odatda 
K.p. 
elementlarini 
fazoviy 
raqamlashning 
(indekslashning) Morton matristasi (Morton matrix) nomi bilan mashhur 
bo’lgan sxemasi qo’llaniladi, u Piano egri chiziqlariga (Peano curve) va 
Piano sonlariga (Peano keys) asoslanadi. Trixotomik daraxtlar (tri tree) 
tipidagi shunga o’xshash daraxtsimon strukturalar TIN modelining 
ko’pchilik uchburchak elementlarida ham tuzilishi mumkin. Geksotomik 
daraxtlar (hextree) kamroq ma’lum, ular fazoni oltiburchaklarga 
(geksagonlarga) bo’lishga asoslanadi. K.p.larni ko’p o’lchamli holatlarga, 
shu jumladan oktotomik daraxt, yoki oktar daraxt (octatree) deya atalmish 
formatdagi uch o’lchamli holatlarga kengaytmalari taklif qilingan va 
qo’llaniladi. 
Ob’yekt
– geoelement ham deb ataladigan fazoviy element belgisi, 
unga geometriya va tematika bo’ysinishi mumkin. Har bir ob’yekt, 
xususiyatlarini ob’yekt belgilaydigan ob’yektlar klassiga talluqli bo’ladi.