P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

2.8.5. Rayonlashtirish 
Rayonlashtirish (zonalashtirish) jarayoni berilgan hududlar bo’yicha 
ma’lumotlarni umumlashtirish uchun ob’yektlarni kartada katta regionlar 
yoki hududlarga birlashtirishdan iborat. Rayonlashtirish sotish hududlarini, 
saylov okruglarini, avariya xizmati bo’linmalari tomonidan xizmat 
ko’rsatiladigan hududlarni, etkazib berish marshrutlarini yaratish va tahlil 
qilish, resurslarning taqsimlanishini tahlil qilish va h.k. kabi turli-tuman 
masalalarda qo’llaniladi. GAT tematik kartani individual qiymatlar uslubi 
uslubi bilan yaratadi, unda hududning nomi tematik o’zgaruvchi 
hisoblanadi. Bu kartada turli hududlar – rayonlar ranglar bilan belgilanadi, 
2.24-rasm. Maxsus darcha odatda rayonlar to’g`risidagi ma’lumotlarni 
jadval shaklida ko’rsatadi. Bundan tashqari, GAT ob’yektlar bir rayondan 

---

71 
boshqasiga ko’chirib o’tkazilganda rayonlar bo’yicha o’zgarishlarni 
dinamik kuzatib borish imkoniyatini beradi. Rayonlashtirish ko’proq 
hududiy 
rejalashtirishni 
optimallashtirish 
va 
ba’zan 
“hududlarni 
balasirovkalash (tekislash)” deb ataladigan masalalarni yechish uchun 
qo’llaniladi. 
Rayonlashtirishda kartada yangi geografik ob’yektlar yaratilmaydi, 
shuningdek mavjud ob’yektlar stiliga hech qanday doimiy o’zgartirishlar 
kiritilmaydi. Rayonlashtirish mavjud ob’yektlarni dinamik guruhlash va 
tegishli ma’lumotlarni tahlil qilish instrumentini o’zida ifodalaydi. Biroq 
GAT 
foydalanuvchisi 
ob’yektlardagi 
o’zgarishlarni 
rayonlashtirish 
natijalarini alohida jadval ko’rinishida saqlagan holda qayd etishi mumkin. 
Rayonlashtirishni oblast, chiziq yoki nuqta tipidagi grafik ob’yektlarni o’z 
ichiga olgan har qanday jadval uchun amalga oshirish mumkin. Turli 
rayonlar turlicha shtrixovkalar, chiziqlar va simvollarning tiplari bilan 
tasvirlanadi. Har bir jadval uchun rayonlar soni odatda 300 tadan 
ortolmaydi. 
2.24-rasm. O`zbekiston Respublikasi hududining viloyatlar kesimida 
rayonlashtirish. 

---

72 
Rayonlashtirish bo’linishning turlicha senariylarini baholash zarur 
bo’lgan hollardagi ma’lumotlar qiymatlarining katta tarqoqligida ayniqsa 
foydalidir. Rayonlashtirishni yangi hududiy birliklarni yaratish yoki 
amaldagi bo’linishni qayta rejalashtirish uchun qo’llash mumkin.