P islomov toshkent 2017 O‘quv qo‘llanma

2.3. Fazoviy ma’lumotlarni tashkillashtirish modellari 
Ma’lumotlarni tashkil qilishning eng keng tarqalgan modeli qatlamli 
modeldir, 2.5-rasm. Modelning mohiyati shundan iboratki, ob’yektlarni 
tematik qatlamlarga va bitta qatlamga tegishli ob’yektlar turkumiga bo’lish 
amalga oshiriladi. Shunday bo’lib chiqadiki, alohida qatlam ob’yektlari 
alohida faylda saqlanadi, qaysidir to’plamga bo’lganidek murojaat qilish 
mumkin bo’lgan o’z identifikatorlari tizimiga ega bo’ladi. 2.5-rasmda 
ko’rinib turganidek, industrial rayonlar, savdo markazlari, avtobus 
marshrutlari, yo’llar, aholini hisobga olish uchastkalari alohida qatlamlarga 
chiqarilgan. Ko’pincha bitta tematik qatlam kartalarning alohida listlari 
singari yana gorizontal bo’yicha ham bo’linadi. Bu MBni adminitastiyalash 
qulayligi va ma’lumotlarning katta fayllari bilan ishlamaslik uchun qilinadi. 
2.5-rasm. Ma’lumotlarni qatlamli tashkil qilish misoli. 

---

51 
Qatlamli model doirasida ikkita muayyan realizastiya qilish mavjud: 
vektorli-topologik va vektorli-notopologik modellar. Ushbu modellarning 
asoslari to’g`risida biz ma’lumotlarni ifodalashning vektorli modeli 
asosidagi GATlar ko’rib chiqilgan birinchi bobda to’xtalgan edik. 
Birinchi realizastiya – 
vektorli-topologik
, 2.6-rasm. Bu modelda 
cheklovlar bor: bitta tematik qatlamning bitta listiga barcha geometrik 
tiplarga oid ob’yektlarni bir vaqtda sig`dirib bo’lmaydi. Masalan, 
ARC/INFO tizimida bitta qoplamda yoki faqat nuqtali yoki faqat chiziqli, 
yoki 
poligonal 
ob’yektlarni, 
yohud 
ularning 
kombinastiyalarini 
“nuqtali+poligonal” holatini va barvarakaymga uchta ob’yekt tiplarini 
mustasno qilgan holda joylashtirish mumkin. 
Ma’lumotlarni tashkil vilishning
vektorli-notopologik modeli
– bu 
ancha moslanuvchan modeldir, lekin ko’pincha bitta qatlamga faqat bitta 
geometrik tipdagi ob’yektlar joylashadi. Ma’lumotlarni qatlamli tashkil 
qilishda qatlamlar soni ancha katta bo’lishi mumkin va muayyan 
realizastiya qilishga bog`liqdir. Ma’lumotlarni qatlamli tashkil qilishda 
yagona butun qatlamlar tariqasida ifodalangan katta ob’yektlar guruhlari 
bilan manipulyastiya qilish qulay. Masalan, qatlamlarni vizullashtirish 
uchun ko’rsatish yoki yopib qo’yish, qatlamlarning o’zaro ta’siriga 
asoslangan opreastiyalarni belgilash mumkin.