P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Odatlaming ahamiyati. 

Odatlar,  malakalar singari, odamning faoliyat­

larida  katta  o'rin  egallaydilar.  Odatlar  bizning  hayotimizni  va  faoliyati- 

mizni saranjom-sarishta hamda tartibli qiladi. Gigiyena malakalari, maishiy, 

mehnat va estetik malakalar shular jumlasidandir. Chunonchi, mehnatning 

ratsional  rejimiga  rioya qilish odatlari, sanitariya-gigiyena odatlari, yaxshi 

madaniy  xulq-atvor odatlari  mehnat  unumdorligini  oshirishning  muhim 

shartlaridandir.  Salbiy  xarakterga  ega  bo'lgan  odatlar,  aksincha,  bizning 

hayotimizni  bebosh  qiladi  va  intizomsizlikka  sabab  bo'ladi.

---

Odatlar inson ongining barcha faoliyatini va xususan, tafakkur hamda 

diqqatini  tartibli  qiladi,  bizda  o‘ylash  odati  va  o‘ylashning  odat  boMib 

qolgan  usullari,  diqqatli  boMish  odati  va  odat  bo‘lib  qolgan  diqqat  vu­

judga kelishi  mumkin. Juda ko‘p odatlar xarakterimizning xislatlariga ay­

lanib  qoladi.  Shuning  uchun  ijobiy  odatlarni  paydo  qilish  kishini  eng 

kichik  yoshdan  boshlab  tarbiyalashning  muhim  vazifalaridan  biridir.

Odatlaming yuzaga kelishi juda yosh bolalik davrdan boshlanadi. Odat­

laming dastawal boshlab yuzaga kelishida bolalaming kattalarga taqlid qi- 

lishlari  katta rol  o‘ynaydi.  Bolada odatlaming yuzaga kelishi  ko‘p jihatdan 

kattalarning  xulq-atvoriga  bogMiq.  Maktabda  odatlar  o‘qituvchi  talablari - 

ning ta’siri  hamda o‘qituvchi tomonidan  o‘quvchilarning  qilgan  ishlari  va 

xulq-atvorlariga sistemali tarzda baho berib borish orqali yuzaga keltiriladi. 

0 ‘quvchilarda ijobiy odatlarni yuzaga keltirishda sinf jamoasi  hamda «Ka- 

molot» Yoshlar  Ijtimoiy  Harakati  ijtimoiy fikrining ta’siri alohida ahamiy­

atga  egadir.  Maktabda  mehnat  qilishga  odatlanishni  hosil  qilish  alohida 

muhim o‘rinda turishi kerak. 0 ‘quvchilarda mehnat  faoliyatiga tegishli  ijo­

biy odatlarni yuzaga keltirish lozim.  Masalan, bajaradigan mehnat vazifasi- 

ga javobgarlik  bilan  qarash,  ish joyini  to‘g‘ri  tashkil  qilish,  ish  asboblari, 

materiallar va mashinalarga nisbatan ehtiyotkorlik bilan munosabatda boMish, 

harakatlarni vaqt mobaynida ratsional (to‘g£ri) taqsimlash, qilinayotgan ish­

larni sistemali ravishda nazorat qilib borish, qiyinchiliklarni yengish, mehnat 

usullarini yaxshilash yoMida tashabbus va ijodkorlik ko‘rsatish hamda mehnat 

unumdorligini oshirishga intilish odatlari shular jumlasidandir.  Ijobiy odatlar­

ni  hosil  qilish bilan bii^ga salbiy odatlarni yo‘qotish yuzasidan  ham  ish  olib 

borish  lozim.  Salbiy  odatlarni  yo‘qotish  uchun  asosan  bunday  odatlarga 

qarshi  sistemali  ravishda va  muttasil  kurash  olib borish  kerak.  Salbiy odat­

laming oldini  olish zarur,  agar sharoit  imkon bergan joyda,  paydo boMgan 

salbiy odatlarni  ijobiy odatlar bilan  almashtirib  yuborish  kerak.

Maktabda  to‘g‘ri  hosil  qilingan  va  mustahkamlangan  odatlar maktab 

tugatilgandan so‘ng xulq-atvorning barqaror shakli boMib qoladi va shaxs­

ning  ancha  mustahkam  xislatiga  aylanadi.

Malaka  va  odatlar kishining  xulq-atvori  va  faoliyatining  barcha  turlari 

uchun zarurdir. Ammo  kishining faoliyati  va  xulq-atvorini  faqat  malaka va 

odatlardan  iborat  deb  boMmaydi.  Malaka  va  odatlar bilan  birga,  kishining 

ongli  ijodiy  faoliyati  ham  yuksak  darajada  o\sishi  va  namoyon  boMishi  lo­

zim.  Kerakli  malaka  va  odatlarni  tarbiyalash  bilan  bir^n,  kishida  okz  xulq- 

atvori va o‘z faoliyatiga nisbatan ongli munosabatda boM ishni ham o‘stirmoq 

kerak.

---