P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

5.  Xarakterning  taraqqiysi

Kishi  xarakteri  tabiiy,  tug‘ma  bo‘lmay,  balki  keyin  hosil  boMadi  va 

tarbiyalanib yetishadi. «Xarakter tarkib topadi, xarakter hosil boMadi» degan 

iboralar shuni  ko‘rsatadiki,  odamlar kishi  xarakterining tarbiya  ta’siri  bi­

lan  o‘zgarishi  xususiyatiga  ega  ekanligini  o‘zlarining  kundalik  oddiy  ku­

zatib borishlaridan  bilib  olganlar.

Burjua olimlaridan bir qanchasining Krechmer va uning izidan boruv- 

chilar,  odam  xarakteri  va  uning  taraqqiysi  tamomila  kishining tana  tuzi­

lishi  bilan,  faqat  shu  bilan  belgilanadi,  deb  isbotlashga  urinishlari  fanga 

xilof reaksion  urinishdir.  Bunday  olimlar  xarakterning  tarkib  topishida, 

shuningdek, shaxsning psixik hayotining taraqqiy etishida ijtimoiy sharoit 

ham,  insonning faoliyati  ham, tarbiya ham  hech  qanday  rol  o‘ynamaydi, 

deb  da’vo  qiladilar.

Kishining  xarakteri  tug‘ma,  doimiy  va  o‘zgarmaydigan  narsa  emas. 

Hech  bir  bola  mehnatsevar  yoki  dangasa,  rostgo‘y  yoki  munofiq,  botir 

yoki  qo‘rqoq,  intizomli  yoki  intizomsiz  boMib  tug‘ilmaydi.

Har  bir  odamning  xarakteri  temperamenti  asosida,  ijtimoiy  muhit 

ta’siri bilan, tarbiya, amaliy faoliyat jarayonida va kishi o‘z-okzini tarbiyalash 

bilan  taraqqiy  qilib,  o‘zgarib  boradi.

Xarakterning  taraqqiysi  kishining  irodasi,  aql-idroki  va  hissiyotlari­

ning taraqqiy qilib borishi bilan  mustahkam bogMiqdir. Shu sababli,  kishi­

ning irodasi,  aql-idroki va tuyg‘u-hissiyotlarining taraqqiy qilib borishi va 

ularning  tarbiyalanishi  haqida  aytilgan  flkrlaming  hammasi  kishi  xarak­

terining  taraqqiysiga  ham  tegishlidir.

---