2. Esda olib qolinayotgan materialga shaxsning munosabati
E sda o lib q o lish n in g m uvaffaqiyati k o 'p d a ra ja d a esda o lib q o lin a y o t
gan m a te ria lg a yoki shu m aterial bilan alo q a si b o 'lg a n fao liy atg a sh ax s
ning ijobiy m unosabati bilan bo g 'liq b o 'la d i. Bu m u n o sab a t qiziqish, diqqat -
e ’tib o r ta rz id a n a m o y o n b o 'la d i. Q iziqish m u v affaq iy atli esd a q o ld irish
ning en g b irin c h i s h a rtla rid a n d ir. B izda q iz iq ish tu g 'd irg a n n a rsa te z ro q
va m u sta h k a m ro q esd a qoladi. Biz, o d a td a , b izn i q iz iq tirm a y d ig a n n a rsa
larga e ’tib o r b e rm a y m iz va ularni h a tto p a y q a m a y m iz . O 'q u v c h ila r q i-
z iq q a n , o 'z la ri «sevgan» fan larin in g m a z m u n in i p u x ta o kqib olish larin i
h a r bir p ed ag o g yaxshi biladi. Bu a y tilg a n la rd a n t a ’lim -ta rb iy a ishida m a n a
b u n d a y x u lo sa c h iq a d i: o 'q u v m a te ria lin i o 'q u v c h ila m in g x o tira s id a
m a h k a m o 'm a tis h u c h u n m ak tab d a t a ’lim ish in i sh u n d a y olib borish k e
rakki, h a r b ir fan o 'q u v c h ila rd a qiziqish, h av as tu g 'd ira d ig a n b o 'lsin . E sda
q o ld irilad ig an m a te ria lg a qiziqish, d iq q a tim iz n i shu m a te ria lg a q a ra ta d i,
h is-tu y g 'u m iz g a t a ’sir q iladi, zav q lan tirad i va b e ix tiy o r esda q o ld irish j a r a
yo n larin i k u c h a y tira d i.
Q iziqish esda qoldiriladigan m aterialn i, shaxsning o ‘zi va jam iy at u c h u n
a h a m iy a tin i tu s h u n is h b ilan b o g 'liq b o 'ls a , e sd a q o ld irish sa m a ra liro q
b o 'la d i. D iq q at esd a m u sta h k am saqlab q o lish n in g zaru riy sh artid ir. D iqqat
esga olish lo zim b o 'lg a n m aterialg a n e c h o g li k u ch li s u r a t d a q a ra tilg a n
b o 'lsa , u s h u n c h a lik te z va p uxta esda q o la d i, ch u n k i d iq q a tn in g n erv -
fiziologik asosi m iy a p o 's tin in g b ir q ism id a k u c h li q o 'z g 'a lis h (o p tim a l
q o 'z g 'a lis h ) o 'c h o g 'in in g paydo b o 'lis h id ir. A n a sh u n d a y q o kz g ‘alish p a y
do b o 'lis h i b ila n yangi nerv b o g 'la n is h la r te z r o q hosil b o i i b , m a h k a m
saq lan ib q o lad i. K o 'p in c h a , ayrim k ish ila rn in g o 'z x o tira sin in g zaifligi.
tez va p u x ta esd a saq la b qololm asligi to 'g 'ris id a g i sh ik o y a tla ri an aliz qilib
k o 'rilg a n d a , esda yaxshi saqlab q o lo lm a slik la rin in g sababi u la r d iq q a ti-
n in g b o 's h l i g i d a , ta r q o q lig id a , m iy a p o 's t i d a g i te g is h li q o 'z g ’a lis h
o 'c h o q la rin in g zaiflig id a ekanligi m a ’lum b o i a d i . B u n d ay k ish ilar d iq q a t-
larini b ir n u q ta g a ja m la b q u n t bilan ishlashga h a ra k a t qilish lari bilan u la r
dagi x o tira h a m k u c h a y a boradi.
Esda q o ld irish usuli hayot va fa o liy a tn in g tu rli h o lla rid a b iro r m u d -
d atg ach a n im a n id ir q isq a yoki u z o q v aq tg ach a esd a q o ld irish g a to 'g 'r i
keladi. S h u n d a y q ilib , esd a q o ld irish usuliga yoki m a q sad ig a k o 'r a x o tira
qisqa m u d d a tli v a u z o q m u d d a tlig a b o 'lin a d i.
M uayyan (qisqa) v a q td a n keyin ta k ro r tiklash (eslash) m aqsadida kerakli
m ate ria ln in g e sd a sa q la b q o lin g a n v aq tlard ag i x o tira , q isq a
m uddatli
x o
tira deb a ta la d i, q isq a m u d d a tli x o tira b ir lah zali x o tira d ir. C h u n k i b u n d a
m aterial b ir m a r ta id ro k q ilin a d i. S h u n d a y k eyin esa esd a q o lg a n m ate ria l
qisqa m u d d a tli x o tira g a m isol b o 'la d i. O n g d a u n in g keyingi eslab q o lin i-
shi (sa q lan ish i)g a h e c h q a n d a y z a ru riy at y o 'q . M a sa la n , o d a m ish d an
qayta tu rib y o 'l- y o 'la k a y b ir q a n c h a ish la r q ilishni: p o c h ta g a k irish , xat
tashlash, m ag azin d ag i yangi kitoblarni k o 'z d a n kechirish, n o n h a m d a sh ak ar
va sh u n in g sin g a rila r so tib o lish n i belgilab oladi.
O 'q u v ta jrib a sid a s h u n d a y h o d isa la r b o 'lib tu ra d i. B a’zi b ir o 'q u v c h ila r
darsga yoki im tih o n g a ta y y o rla n a r ek a n la r, kerakli o 'q u v m a te ria lin i s h u n
day u su ld a, y a ’n i b u m a te ria ln i faqat d a rsd a yoki im tih o n d a eslash u c h u n -
gina yod o lad ilar.
Q isqa m u d d a tli x o tira sh u n d a y h o ld a , y a ’n i kishi o 'z ig a b e rilg a n q a n -
day d ir v azifan i a n iq b a ja rg a n id a n a m o y o n b o 'la d i. X o tira n in g bu tu rin i
b o sh q a c h a q ilib o p e ra tiv x o tira d eyiladi. X o tira fao liy a tn in g s h u n d a y t u r
larida, y a ’ni k e rak li m a te ria ln i va, ay n iq sa, o 'q u v m a te ria lin i u z o q m u d -
d a tg ach a va b u tu n la y esd a saqlab q o lish d a u z o q m u d d a tli x o tira ta riq a si-
d a n a m o y o n b o 'la d i. O d a td a h a r q a n d a y o 'q u v m a te ria li a n a sh u usu ld a
o 'z la sh tirib o lin a d i.
Esda q o lish u su li q a n d a y d ir b iro r m u d d a t va sifatg a ham t a ’sir e tib —
esda q o ld irish n i m u sta h k a m la y d i. M axsus e k s p e rim e n tla rd a isbot q ilin -
g anki, k ish in in g : « e sim d a u z o q saq lay m an » yoki « esim d an aslo c h iq a r-
m avm an» d e b ja z m q ilg a n narsasi x o tira d a m a h k a m o 'rn a s h ib q o la r ek an .
A ksincha, q isq a b ir m u d d a t u c h u n (m a sa la n , n av b atd ag i im tih o n n i berish
u c h u n ) esda q o ld irish g a ja z m q ilin g an m a te ria l te z u n u tila d i.
B u n d an sh u xulosa kelib ch iq ad ik i, o 'q itu v c h i t a ’lim jara y o n id a darsni
tu sh u n tirg an id a, uyga vazifa to p sh irg an id a, o 'q u v c h i bilim ini tek sh irg an id a
ham isha m a ’lu m t a ’rif, q o id a, p a rc h a , tarix san alari va sh u kabilarni p u x ta
va do im o esda saq lab q o lish n in g zarurligini uqtirib b o rm o g 'i lozim .
D arsn i s o 'r a g a n d a savolni faqat o 'tg a n safargi to p sh iriq y u za sid an g in a
berib q o lm av . b alk i b u n d a n o ld in o 'tilg a n m a te ria ld a n h am savol berish
kerak, b u n d a y q ilish o 'q u v c h ila m i h a r b ir yangi d a rsn i d o im o p u x ta esd a
saqlab tu tish m a q sa d i b ila n o 'q is h y o 'lig a soladi va u la r b u n i o d a t q ila d i
la r. B u n d a y q ilis h o 'q u v c h ila m in g o 'q u v m a te r ia lin i p u x ta r o q e sd a
q o ld irish larig a y o rd a m b erad i.
Do'stlaringiz bilan baham: |