sh u n d ay b ir aqliy o p e ra tsiy a d irk i, bu o p e ra tsiy a ay rim
n a rsa la r o 'rta s id a o 'x sh a sh lik n i yoki ta fo v u tn i, ten g lik yoki ten g sizlik b o r
ligini, b ir xillik yoki q a ra m a -q a rsh ilik b o rlig in i a n iq la sh d a ifo d alan ad i.
K .D .U sh in sk iy ta fa k k u r va bilish ja ra y o n la rid ag i ta q q o sla sh n in g ju d a
m u h im a h a m iy a ti borligini u q tirib , b u n d a y degan edi: « ...taq q o slash h a r
q a n d a y tu s h u n is h n in g va h a r q a n d a y ta fa k k u rn in g aso sid ir. O lam d ag i
n a rsa la rn in g h a m m a sin i ta q q o sla b k o 'ris h y o 'li b ilan b ilo lm a sak bo sh q a
y o 'l b ila n b ilo lm a y m iz , ag ar biz h e c h n a rsa b ilan so lish tirish im iz va farqi-
ni b ilib o lish im iz m u m k in b o 'lm a g a n b iro n yangi narsaga d u c h k elgani-
m iz d a edi (b a sh a rti sh u n d ay n arsa b o r b o 'ls a ), u h o ld a b iz shu narsa
to 'g 'r is id a h e c h q a n d a y fik r hosil q ila o lm a g a n b o 'lu r e d ik va u n in g
to 'g 'r is id a b iro r s o 'z ayta o lm a g a n b o 'l u r edik» (И з б р а н н ы е с о ч и н е н и я ,
II
to m , 1939-yil, 4 3 6 -b e t).
N a rs a la rn in g o 'x sh ash lig i yoki ta fo v u ti d astlab b evosita sezg ilard a va
id ro k la rd a aks e ta d i. T aq q o slash fik r qilish ja ra y o n i b o 'lib , bu ja ra y o n
idrok q ilin a y o tg an n a rsa la rn in g o 'x sh ash lig i yoki tafo v u tin i an iq la sh lo
z im b o 'lg a n d a , y o x u d s e z g ila rd a va id ro k d a b e v o s ita ak s e tm a g a n
o'xshashlik va tafo v u tn i to p ish lozim b o 'lg a n h o lla rd a voqe b o 'la d i. A m aliy
taq q o slash b ir n a rsan i ik k in ch i narsaga so lish tirib k o 'rila y o tg a n d a , m a sa
lan , b ir q alam n i ik kinchi q alam g a, o 'lc h o v c h iz ig 'in i ta x ta g a va shu k ab i-
larga so lish tirib k o 'rila y o tg a n d a so d ir b o 'la d i. Biz m aso fan i sa n tim e trli
le n ta bilan o 'lc h a y o tg a n im iz d a , o g 'irlik n i to rtib k o 'ra y o tg a n im iz d a va
b o sh q a shu kabi h o lla rd a taq q o slash ja ra y o n i so d ir b o 'la d i. T a q q o sla sh
ta s a w u r q ilin ay o tg an yoki o 'y la n ilg a n n a rsalarn i b ir-b irig a fikran so lish
tirib k o 'rish y o 'li b ilan h a m b o 'la d i. M a salan , b iz o 'z im iz tu rg a n b in o n i
b o sh q a k o 'c h a d a g i b in o la r b ilan ta q q o sla b k o 'rib , u la rn in g o 'rta s id a g i
o 'x sh ash lik va ta fo v u tn i to p ish im iz m u m k in . P sixologiyani o 'rg a n a y o tg a n
v aq tim izd a biz h a m ish a ayrim psixik h o d isa la m i b ir-b iri b ilan ta q q o s -
laym iz va ulardagi o 'x sh ash lik n i h a m , tafo v u tn i h a m to p a m iz . A yrim kishi
lam i bir-biriga ta q q o slab , u la m in g qobiliyatlarida, x arak terid a, qarash larid a
va h o k azo lard a tafo v u t yoki o 'x sh ash lik b orligini to p a m iz , ik k ita m a te
m a tik ifodani: 6 + 2 b ila n 10—2 ni ta q q o sla b , bu ifo d a la r q iy m at jih a tid a n
b ir-b irig a b a ro b a r (ay n a n ) ekanligini bilib o lam iz.
V oqelikni c h u q u rro q va an iq ro q bilish u c h u n b ir-b irig a ju d a o 'x sh a sh
narsalardagi ta fo v u tn i va b ir-b irid a n ju d a h a m farq q ilad ig an narsalard a g i
b ir-biriga o 'x sh a sh lik to m o n la rin i to p a olish q o b iliy ati, y a ’ni ta fa k k u r
ning m an a sh u n d a y qo b iliy ati, ayniqsa, k a tta a h a m iy a tg a egadir.
«A gar siz,— d eb yo zg an edi U shinskiy, — tash q i ta b ia tn in g b iro r n a r-
sasini ravshan tu sh u n ib olishni istasangiz, u n in g o 'z ig a ju d a o 'x sh ash b o 'lg a n
n arsalard an b o 'lg a n tafo v u tin i to p in g iz va u n in g o 'z id a n ju d a u z o q b o 'lg a n
n arsa la r bilan o 'x sh a sh lik to m o n la rin i to p in g iz. A n a s h u n d a siz shu n a r
san in g eng m u h im h a m m a belgilarini p ay q a b o lasiz, d e m a k , shu n arsan i
tu sh u n ib olasiz» (O 's h a k ito b , 4 3 6 -b et).
Do'stlaringiz bilan baham: 
