P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

Ijodiy xayol 

d eb ,  b izn in g  ta jrib am izd a  b o 'lm a g a n  va voqelikning  o 'z id a  

h a m   u c h ra m a g a n   n a rsa  va  h o d isalar  h a q id a  ta s a w u r  va  o b ra z la r y a ratish - 

d a n   ib o rat  boMgan  xayol  tu rin i  aytiladi.

O d a m   o 'z in in g   ijodiy  xayolida  o 'z i  b iro r  yangi,  original  narsa  y a ra ta ­

di.  M a salan ,  y ozuvchi  o 'z   asari  u c h u n   p erso n a jla rn in g   tip ik   o b razlarin i 

y ara tay o tg an id a   u n in g  xayoli  m a n a  sh u n d ay   ijodiy xayol  boMadi.  Ix tiro ch i- 

ning yangi  m a sh in a ,  yangi  asbob  loyihasini  y aratay o tg an id ag i  xayoli  m an a 

sh u n d a y   ijodiy  xayoldir.  T a d q iq o tc h in in g  b iro r g ip o te z a   yoki  e k sp erim en t 

rejani  y aratay o tg an id ag i  xayoli  m an a  sh u n d a y   ijodiy  xayoldir.  Ijodiy  x a ­

y o ln in g  o 'z ig a  xos  xususiyatlari  q u y idagilardan  iborat  boMadi.  A w a lo  y ara- 

tilay o tg an   o b razn in g   o b y ek ti  h a q iq a td a   y o 'q lig i,  q a n d a y d ir  b iro n   yangi 

n arsa  y aratila y o tg an lig i  a n g la n ad i.  S o 'n g ra ,  ja m iy a tn in g   va  shu  m uayyan 

k ish in in g   eh tiy o j  va  m a n fa a tla ri  o 's h a   o b razn i  yaratishga  ra g 'b a tla n tira d i, 

shu  o b ra z n in g   yaratilish i  o 's h a   o b razn i  y a ra ta y o tg an   o d am d ag i  shaxsiy 

ta s a w u r la r  va  b ilim la r  boyligiga,  sh u n in g d e k ,  o 's h a   odam   x ay o lin in g   a lo ­

h id a   ijodiy  x islatlarig a  bogMiq  boMadi.  Ijodiy  xayol  o b razlari  s o 'z la rd a  

yoki  m o d d iy   o b y e k tla rd a   gav d alan tirilish i,  tasvir  qilinishi  m u m k in .

Ijodiy  xayol  s a n ’a tn in g   h a m m a   tu rla rid a   —  p o eziy ad a,  m u siq ad a,  ta s ­

viriy  s a n ’a td a   (su ra tk a sh lik d a ),  arx ite k tu ra d a,  q ish lo q   xo'jaligidagi  n ova-

www.ziyouz.com kutubxonasi

---

to rlik d a ,  fan  va  te x n ik a   sohasidagi  ix tiro lard a   n a m o y o n   b o 'la d i.  Ijodiy 

xayol  ja ra y o n id a   o d a m   o ‘z  o n g id a   faqat  yangi  m a z m u n   y aratib g in a  q o l­

m aydi,  shu  b ilan  birga,  oby ek tiv  o la m d a  yangi  real  n a rsa la r h a m   y aratad i. 

S h u n i  n a z a rd a  tu tish   k erak k i,  ta s a w u r  xayoli  b ila n   ijodiy xayol  o 'rta sid a g i 

farq  faqat  nisbiy  farqdir.  Ijodiy  xayol  ja ra y o n id a   b o 'lg a n i  kabi,  ta s a w u r  

xayoli  ja ra y o n id a   h am   o b y e k tla rn in g   o b razlari  y a ra tila d i,  y an g id an   ijod 

q ilinadi.  X ay o ln in g   bu   ikki  tu ri  h a m   aslid a  ijodiy ja ra y o n d ir.

O rz u la r  va  sh irin   xayol  su rish lar  ijodiy  x ay o ln in g   a lo h id a   tu rlarid ir. 

O rzu   -   ijodiy  x ay o ln in g   tilakdagi  kelajakka  q a ratilg an   fao liy atid ir.  O rzu  

qilish  —  k o 'n g lim iz g a   y o q ad ig an   istiqbol  o b razlarin i  y ara tish   d e m ak d ir. 

C h u n o n c h i,  yosh  yigit  kelgusida  ped ag o g ,  m u h a n d is,  to k a r,  v rach ,  tra k - 

to r  h ay d o v ch i,  u ch u v c h i  va  h o k az o   b o 'lis h n i  o rzu   qiladi.  B o sh q a  b ir yigit 

k elajak d a  V atan   fax rlan ad ig an   k a tta   q a h ra m o n lik   k o 'rsa tish n i  o rz u   qiladi.