P. I. Ivanov m. E. Zufarova umumiy psixologiya

xotira fa o liy a ti  ham  

qo'shiladi.  Shu  sababli  idrokning  fiziologik  asosida  awal  hosil  bo'lgan 

muvaqqat  nerv bog'lanishlari  ham  mavjuddir.  Agar idrok jarayoniga  xo­

tira  ishtirok  qilmay  qo'ysa  edi,  u  holda  idrok  unchalik  mazmunli  bo'la 

olmas edi,  hamma buyum va hodisalar nazarimizda har gal yangi va nota- 

nish  narsadek  bo'lib  ko'rinaverardi.  Xotira  tufayli  biz  narsalarni  har  gal 

aynan  o'sha  narsa  yoki  o'xshash  narsa,  yo  bo'lmasa  bir-biridan  boshqa- 

boshqa narsa deb idrok qilamiz.  Har bir idrok ma’lum darajada tanib olish 

va  umumlashtirish  jarayoni  hamdir.  Ko'p  hollarda  idrokimiz  tarkibiga 

o'tmishdagi  tajriba  bilan  birga  xayol  tasawurlari  ham  kiradi.  Idrokning 

mazmuni ba’zan idrok qilinayotgan obyektning o'ziga qaraganda kengroq, 

boyroq bo'ladi.  Masalan, biz uy ichida turib, qirov bosgan deraza oynasiga 

qarasak, odatda, qirov allaqanday tropik o'rmon va gullarga o'xshab ko'rinadi. 

Kechqurun  yoki  oydin  kechalarda  bog'  yoki  o'rmondagi  daraxtlar ba’zan 

xayoliy tus  olib,  ko'zimizga allaqanday g'alati  bo'lib  ko'rinadi.

Idrok  qilinayotgan  obyektlarning  o'z  tomonimizdan  «qo'shib»  shu 

tarzda  kengaytirilishi  xayolimiz  mahsulidir.  Lekin  bunda  xayol jarayon­

lari  ham,  xotira  jarayonlari  singari,  idrokda  ixtiyorsiz,  ongimiz  uchun 

«bilinmaydigan» bir suratda sodir boiadi.  Idrok