P h aydarova

bitta qorin venasiga 
yig‘iladi (51- 
rasm). Buyrakda qon tomirlar oldin kapillyarlarga tarmoqla- 
nadi va keyin yana bir-biri bilan qo‘shilib, toq 
keyingi kovak
venani 
hosil qiladi. Keyingi kovak vena qorin venasi va bir 
juft jigar venasi bilan birlashib, o ‘zidagi venoz qonni venoz 
sinusga quyadi. Bosh, oldingi oyoqlar hamda teridan keladi- 
gan venoz qon har ikki tomondagi 
bo'yinturuq 
va 
o ‘mrov
osti venasiga 
yig‘iladi. Bu ikkita vena bir-biriga qo‘shilib, 
bir juft 
oldingi kovak venalarni 
hosil qiladi.
Suvda ham quruqlikda yashovchilar uchun xarakterli bo'lgan 
teridan arterial qon olib keladigan katta 
teri venasi 
oldingi kovak 
venalarga, oldingi kovak venalardagi bu aralash qonning hammasi 
esa venoz sinusga quyiladi. Nihoyat, o‘pkadan arte-rial qon olib 
keladigan juft 
o‘pka venalarining 
bir-biriga qo‘shilishidan umu­
miy o‘pka venasi vujudga keladi. Bu vena olib kelgan arterial qon 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri chap yurak bo‘lmasiga quyiladi.
Nerv sistemasi. 
Amfibiyalarning bosh miyasini baliqlar 
miyasi bilan solishtirganda ulardagi bir qator progressiv belgi- 
lar ko‘rinadi. Buni aw alo amfibiyalarning oldingi miya yarim 
sharlarining ancha yiriklashganligidan va nerv iplari yarim 
sharlar ichidagi miya qorinchalari tubinigi- 
na emas, balki yonbosh hamda qopqog'ini 
ham qoplaganligidan ham bilsa bo‘ladi.
51-rasm. Baqaning venoz sistemasi sxemasi:
1-venoz sinusi, 2-tash q i b o 'y in tu ru q ven a, 3-ichki 
b o 'y in tu ru q vena, 4 -terin in g katta venasi, 5 -o ‘mrov osti 
vena, 6-oldingi kovak vena, 7-keyingi kovak vena, 8-son 
venasi, 9-quym ich venasi, 10-yonbosh venasi, 11 - buyrak 
qopqa venasi, 12-ichak osti venasi, 13-jigar qopqa v en a­
si, 14 -jigar venasi, 15-qorin venasi, 16-o‘pka venasi, 
■> 
17-buyraklar (venoz qon qora rangda, arterial qon ch iz ­
iqlar va aralash qon nuq talar bilan ko'rsatilgan).
89

---

Y uqorida aytilgan progressiv belgilari bilan bir qatorda 
baqalar baliqlarga nisbatan sekin harakatlanishi tufayli ular 
harakatini va tana m uvozanatini boshqarib turadigan miya- 
chasi kamroq rivojlangan.
Baqa bosh miyasini o ‘rganish uchun tanasidan va boshidan 
terisini shilib oling. Natijada yupqa bosh tepa suyaklarining 
ostida joylashgan bosh miya shakli ko‘rinadi. So‘ngra miya 
qutisining kesilgan suyaklarini pinset bilan olib tashlang. Endi 
baqaning boshini o ‘zingizga qaratib aylantiringda, qaychi bi­
lan orqa miya kanalining ustki yoylarini kanal bo‘ylab kesib 
chiqing. Kesishdan hosil b o ‘lgan suyak parchalarini olib tash- 
lasangiz, orqa miyani ko‘rish imkoniyati tug‘iladi. Baqaning 
bosh miyasi besh b o iim d an iborat.
Endi bosh miyani ustki tom ondan ko‘rinishi bilan tanishib 
chiqing (52-rasm). Agar miya tuzilishini yuqoridan pastga qa- 
ra ta k u z a ta sa k , b irin c h id a n o ld in g i m iy an in g