P. Gulyamov, R. QuRbonniyozov, m avEzov, n. SaiDova

Tаyanch so‘z vа tushunchаlаr
sutkа  
 
 
 
  kаbisа yili 
Bahorgi va kuzgi tеngkunlik      issiqlik mintаqаlаri
Qutbiy doiralar  
 
 
  Tropik chiziqlar
Quyoshning yozgi va qishki turish kunlari
14-rаsm. Yerning yoritilish va issiqlik mintаqаlаri.
Shimoliy va  janubiy 
sovuq mintaqalar
Shimoliy va janubiy 
mo‘tadil mintaqalar
Tropik issiq
 mintaqa
Janubiy tropik
Shimoliy tropik
Ekvator
Janubiy qutbiy doira
Shimoliy qutbiy doira
Ekvator
http://eduportal.uz

---

22
ye
r
 —
 quyosh 
si
st
emasi
dagi
 sa
yyor
a
1.
  Yer  o‘z  o‘qi  atrofida  aylanganda  tabiatda  qanday  hodi-
salar ro‘y beradi? Quyosh atrofida aylanganida-chi?
2.
  Sutka  nima  va  u  qanday  hosil  bo‘ladi?  Bir  sutka  necha 
soatdan iborat?
3. 
Kabisa yili qanday yil? Bunga sabab nima?
4.
 5-sinf o‘quv atlasidagi 
«
Yarimsharlar tabiiy xaritasi»dan 
ekvator, Bosh meridian, qutbiy doiralar, tropik chiziqlarni 
toping va yozuvsiz xaritaga ularni chizib, nomlarini yozib 
qo‘ying.
5.
 Quyidagi jadvalda bo‘sh qolgan kataklarni darslik mat ni-
dan foydalangan holda to‘ldiring:
Yerning holati 
Siz yashayotgan 
joyda yilning qaysi 
fasli bo‘ladi?
Quyosh qayerda 
qoq tepada 
–
 
zenitda bo‘ladi? 
Qutb kuni 
qayerda 
kuzatiladi?
22-iyun – Quyosh ning 
yozgi turish kuni
23-sentabr – kuzgi 
tengkunlik
22-dekabr – 
Quyoshning qishki 
turish kuni
21-mart – bahorgi 
tengkunlik
6.
  Rasmdan  foydalangan  holda  quyidagi  top-
shiriqlarni ba jaring:
a)
  Shimoliy  tropik  chizig‘i  rasmda  qaysi  harf 
bilan bel gilangan?
b)
  quyida  berilgan  harflardan  qaysi  biri  bilan 
ko‘rsatilgan  chi ziqdan  janubda  Quyosh  umu-
man tik tepa (zenit)da bo‘l maydi?
c)
  rasmda  harflar  bilan  ko‘rsatilgan  parallel-
larning qaysi biri eng uzun?
d)
  A  nuqtada  yoz  fasli  bo‘lganda,  D  nuqtada 
yilning qaysi fasli bo‘ladi? 
A
B
C
D
http://eduportal.uz

---