P. G‘ulomov, O‘zbekiston Xalq o‘qituvchisi X. Inog‘omov

http://eduportal.uz

---

18
ishlov beriladigan (ekin ekiladigan) maydonlardir. Yer fondi tarkibiga, shu 
bilan birga, o‘rmonlar (30 %), aholi punktlari va muhandislik inshootlari 
bilan band bo‘lgan texnogen yerlar (3 %) hamda kam foydalaniladigan 
yoki unumsiz yerlar (33 %) kiradi.
Dehqonchilikda foydalaniladigan yerlarning eng katta maydonlari 
AQSH, Hindiston, Rossiya, Xitoy, Kanada, Braziliya, Qozog‘iston va Uk-
rainaga to‘g‘ri keladi. XX asr davomida ishlov beriladigan maydonlar haj-
mi dunyo bo‘yicha ikki baravar kengaytirildi. Qo‘riq yerlarni o‘zlashtirish, 
botqoqli va zaxkash yerlarni ishga solish, cho‘llarga suv chiqarish yo‘li 
bilan ekin maydonlarini kengaytirish ishlari, ayniqsa, AQSH, Kanada, 
Avstraliya, Rossiya, Qozog‘iston, Xitoy, Braziliyada keng ko‘lamda olib 
borildi. 
Ammo, katta qiyinchiliklar hisobiga o‘zlashtirilgan yerlar asta-sekin 
ishdan chiqib bormoqda. Eng avvalo, tuproq yuvilishi, ya’ni 
ero ziya
jara-
yoni har yili qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan 6 –7 mln. gektar yerdan 
mahrum qilmoqda. Yerlarning botqoqlanishi va sho‘rlanishi oqibatida yana 
1–1,5 mln. gektar ekin maydonlari ishdan chiqmoqda. Shahar va qishloq-
larning kengayishi, sanoat va transport qurilishlarining yildan yilga o‘sib 
borishi ham ekin maydonlarining qisqarishiga olib kelmoqda. 
Suv resurslari.
Ma’lumki, Yer sharidagi mavjud suvning asosiy qismi 
Dunyo okeani va dengizlarida to‘plangan. Chuchuk suv resurslari esa 
gidrosfera umumiy hajmining atigi 2,5 % ini tashkil qiladi. Lekin uning 
asosiy qismi Yer sharining chekka, foydalanish qiyin bo‘lgan Antarktida, 
Arktika hamda baland tog‘lardagi qor va muzliklarda to‘plangan. 
Insoniyatning chuchuk suvga bo‘lgan ehtiyojini qondiradigan asosiy 
manba daryolar bo‘lib, ulardagi suvning umu-
miy miqdori atigi 47 ming km
3
dir. Ekvato-
rial va mo‘tadil iqlim mintaqalarida daryo va 
ko‘llari ko‘p bo‘lib, bu hududlar chuchuk suv 
resurslariga ancha boy. Chuchuk suv bilan 
eng yaxshi ta’minlangan davlatlar qatoriga 
Braziliya, Rossiya, Kanada, AQSH, Indone-
ziya, Venesuela, Peru, Myanma, Tojikiston va 
boshqalar kiradi. Quruqlikning katta qismini 
egallagan qurg‘oqchil hududlarda esa suv re-