X X . П ул харакати тугр и си даги х и с о б о т
Пул м аблаглари
харакати тугрисидаги х,исобот - Б илвосита усул
П У Л М АБЛАГЛАРИ ТУГРИСИДАГИ Х ИСО БОТ
20
йил 1
дан 1
гача булган давр учун
«Сан-Тропе» компанияси
У лчов бирлиги: ш.б.
Операцион фаолиятдан пул м аблагларининг харакати
Соф фойда
Соф фойдани тузатилиш и
Амортизация
Кимматли когозларнинг сотилишидан фойда (зарарлар)
Асосий воситаларни сотилишидан фойда (зарарлар)
Олинадиган хцсобваракдар
Товар-моддий захдрапар
Келгуси давр харажатлари
Туланадиган хдсобвараклар
Хисобланган мажбуриятлар
Фойда солиги
Соф фойдага жами тузатиш лар
Операцион фаолиятдан пул м аблагларининг холати
Инвестиция фаолиятидан пул м аблагларининг харакати
Кимматли когозларнинг сотиб олиниши
Кимматли когозларнинг сотилиши
Асосий воситаларнинг сотиб олиниши
Асосий воситаларнинг сотилиши
Инвестиция фаолиятидан пул м аблагларининг холати
М олиявий фаолиятдан пул м аблагларининг харакати
Займларни тулаш
Оддий акцияларни чикариш
Дивидендларни тулаш
М олиявий фаолиятдан пул м аблагларининг холати
Пул м аблагларининг холатидаги соф узгариш
Йил бошига пул маблаглари
Йил охирига пул маблаглари
Инвестиция ва м олиявий ф аолият билан боглик булган
пулсиз муомалаларнинг руйхати
Асосий воситаларни олиш учун
вексел берилди
166
XXI. Валюта алмащтириш курси узгариши натижаларининг хисоби
X X I
- МАВЗУ. ВАЛЮ ТА А ЛМ АЩ ТИРИШ КУ РСИ УЗГА РИШ И НАТИЖ АЛАРИНИНГ
Х ИСО БИ
1.
Чет эл валютасидаги операциялар
2.
Чет эл корхоналарининг молиявий хисоботларини кайта хисоблаш.
3.
Чет эл валютаси буйича маълумотни ёритиш
X X II
. Валюта алмащтириш курси узгариши натижаларининг хисоби
1. Чет эл валю тасидаги операциялар
Чет эл валютасидаги операциялар - бу корхона чет эл валютасида белгиланадиган ёки
бажарилишини талаб киладиган операциялар, жумладан корхона куйидагиларни амалга оширганда
вужудга келган битимлар:
(а) нархлари чет эл валютасида белгиланган товар ёки хизматларни сотиб олса ёки сотса;
(б) туланиши ёки олиниши лозим булган суммалари чет эл валютасида
белгиланган карзларни
олганда ёки берганда;
(в) алмаштириш буйича амалга оширилмаган битимнинг иштирокчиси булиб колганда (тулов
келажакда амалга оширилганда);
(г) бошка йул билан активларни сотиб олганда, чет эл валютасида белгиланган мажбуриятларни
буйнига олганда ёки хисоб кил ганда.
Чет эл валютасида амалга оширилган операциялар, Узбекистон Республикаси Миллий банки
томонидан белгиланган курс буйича кайта хисобланган махаллий валютада бухгалтерия хисобининг
хисобваракдарида акс эттирилиши лозим.
Курс фарщ ш и аниклаш
Курс фарки - бу бир хил микдордаги чет эл валютасини хисоботларда
хисобот валютасида
(миллий валютада) турли валюта курслари буйича акс эттириш натижасида вужудга келадиган фарвдир.
Курс ф арки внн г хисоби
Бухгалтерия хисобида дастлабки акс эттириш пайтида чет эл валютасидаги операциялар операция
содир этилган кунга белгиланган курс буйича кайта хисобланиб махаллий валютада бахоланади.
Операция содир этилган сана алохида операциялар турига боглик бухгалтерия хисобинИнг
стандартларига мувофик аникданади.
Чет эл валютасидаги операциялар, махаллий валютада кайд этилиши билан бир каторда,
шуниндек унинг номинали буйича хисоб-китоб (тулов) валютасида хам акс эттирилиши лозим.
Бунинг
учун турли, яъни курсаткичларни каср тарзида ёзиш ёки хисоб регистрларини иккинчи
тупламинй юритиш усулларни куллаш мумкин.
Баланс хисоботи санасига валюталар алмашуви натижасида курсдаги фарклар куйидагича акс
эттирилади:
» чет эл валютасидаги пул маблагларининг моддалари, жумладан дебиторлик ва кредиторлик
карзлари хисобот даври якунлаиган сана холатига курени хисобга олтан холда
махаллий валютада
акс эттирилиши лозим;
• дастлабки киймати чет эл валютасида бахоланадиган пул маблаглари булмаган моддалар,
жумладан хусусий кап тал, асосий воситалар, товар-моддий захиралар, номоддий активлар операция
содир этилган сана холатидаги курсдан фойдаланилган холда махаллий валютада акс эттирилади.
Курс фаркиии тан олиш
Курс фарклари хужалик операцияси содир этилган сана билан ушбу операция буйича хисоб-китоб
амалга оширилган сана ёки хисобот санаси уртасидаги даврда вужудга келади.
Куйидагилардан вужудга келадиган курс фаркдари бухгалтерия хисоби ва хисоботида акс
эттирилади:
• чет эл валютасида ифодаланган дебиторлик ёки кредиторлик карзини тулик ёки кисман коплаш
билан боглщ
булган операциялар буйича, агар хисоб-китоб санасида Узбекистон Республикаси
Миллий банкининг курси хисобот даврида ушбу дебиторлик ёки кредиторлик карзини
бухгалтерия хисоби тизимида акс эттириш санасидаги курсдан, ёхуд ушбу дебиторлик ёки
кредиторлик карзи охирги марта кайта хисобланган олдинги хисобот даври буйича молиявий
хисобот тайёрланган санадаги курсдан фаркданса;
• хар бир хисобот санасига чет эл валютасидаги пул маблаглари кийматини кайта хисоблаш батан
боглик булган операциялар буйича ва ушбу хисобваракларда маблаглар харакати
буйича хар бир
операциядан олдин.
Курс фарклари бухгалтерия хисоби ва молиявий хисоботда улар хисобланган санага тааллукли
булган ва у буйича молиявий хисобот тайёрланган хисобот даврида акс эттирилади. Курс фарклари
субъектнинг даромадлари ёки харажатларига киритилади ва бухгалтерия хисоби ва молиявий
хисобот тизимида субъект фаолиятидан олинган даромадлар ва харажатларнинг бошка турларидан
алохида акс эттирилади.
167