Ozuqali muhitlar va mikroorganizmlarning undirish usullari

onini tayyorlash. 
Go’sht (mol go’shti va hokazo) 
yog’, suyak, paydan tozalanib, mayda qilib to’g’raladi yoki go’sht maydalagich 
(myasorubka) dan o’tkaziladi, so’ngra tortiladi. Qiymaga ikki hissa ortiq 
vodoprovod suvi yoki distillangan suv quyiladi (masalan, 500 g go’shtga 1 l suv 
olinadi) va salqin joyda 12-24 soat saqlanadi. So’ngra aralashma qaynab 
chiqquncha avaylab isitiladi, go’sht surp latta yoki dokaga o’rab siqiladi, suyuq 
qismini esa paxtadan o’tkazib fil
ь
trlanadi va dastlabki hajmiga qadar suv 
qo’shiladi. Natijada go’sht suvi hosil bo’ladi, unda go’shtdan chiqqan eritma 
(ekstraktiv) moddalar, eriydigan oqsil moddalar va tuzlar bo’ladi. Go’sht suviga 
1% pepton va 0,5% osh tuzi qo’shiladi (pepton oqsilning parchalanishidan hosil 
bo’ladi, uni aksari mikroblar yaxshi o’zlashtiradi). Go’sht suvi odatda kislotali 
reaksiyada bo’lganidan, lakmus bilan tekshirishda kuchsiz ishqoriy reaksiya 
vujudga kelguncha natriy karbonatning to’yingan eritmasi yoki natriy gidroksid
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

(NaON) ning normal eritmasi qo’shiladi. Bu moddalarning hammasi eriguncha 
isitiladi va shisha tayoqcha bilan muttasil aralashtirib turiladi. So’ng go’sht suvi 30 
minut qaynatib sovitiladi, nam qog’oz fil
ь
trda suziladi (fil
ь
trlanadi), dastlabki 
hajmiga qadar suv qo’shiladi, shundan so’ng muhit reaksiyasi yana tekshiriladi (rN 
aniqlanadi). 
Oziqli muhitlarning vodorod ionlari konsentrasiyasi (rN) turli usullar bilan 
aniqlanadi. Bakteriologik laboratoriyalarda kolorimetrik usul ko’proq qo’llaniladi, 
u indikatorlar deb ataladigan ba’zi moddalarning eritmadagi rN o’zgarishi bilan o’z 
rangini o’zgartish xossasiga asoslangan. Buning uchun vodorod ionlari 
konsentrasiyasi (rN) elektrometrik usulda aniqlab qo’yilgan (rN=5,4 dan rN=8,4 
gacha) muayyan indikatorli ishqor va kislota eritmalari (standart eritmalar) 
to’plami, shuningdek Uol
ь
pol-Mixaelis komparatori (5-rasm) bo’lishi kerak. 
Muhitdagi rN=6,8 dan 8,4 gacha bo’lganda metanitrofenol indikatori, rN=5,4 dan 
7,0 gacha bo’lganda esa paranitrofenol ishlatiladi. Probirkaga tekshirilayotgan 
muhitdan 2 ml, distillangan suvdan 4 ml va indikatordan 1 ml quyib, 
komparatorning 2
-
uyasiga qo’yiladi, yonidagi 1 va 3
-
uyalarga joylanuvchi 
probirkalarga esa tekshiriladigan muhitdan 2 ml va distillangan suvdan 5 ml
quyiladi, orqa tomondagi 4
 
va 6
-
uyalarga yaqin rN li standartlar, 5-uyaga 
distillangan suvli probirka qo’yiladi. 
SHu tariqa, yorug’lik o’tib turishi uchun birday sharoit vujudga keltiriladi. 
So’ngra 2-probirka rangi rN aniqlangan standart rangga mos kelguncha unga (2-
probirkaga) ishqor yoki kislota tomchilab qo’shiladi. 2 ml muhitni titrlashga 
ketgan ishqor yoki kislota miqdorini nazarda tutib, vodorod ionlari 
konsentrasiyasini aniqlamoq uchun muhitning hammasiga qancha ishqor yoki 
kislota qo’shish kerakligini hisoblab topiladi. 
Tayyorlangan go’sht-pepton bul
ь
oni somon rang-sariq va tiniq bo’lishi 
kerak. Bul
ь
on probirkalarga yoki kolbalarga quyilib, paxta tiqinlar bilan yopiladi 
va avtoklavda 120° haroratda 15-20 minut sterillanadi.

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---