О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

6.  Hozirgi  paytda  О‘zbekistonda  ishlab  chiqarilayotgan  mikrobli 
preparatlar. 
 
1.  Tuproq  biotexnologiyasi  va  uning  vazifalari.
  Hozirgi  vaqtda 
mikroorganizmlar  о‘zlarining  faoliyati  va  massasi  bilan  tuproq  unumdorligini 
belgilashda  asosiy  rol  о‘ynashi  aniq  bо‘lib  qoldi.  Shunday  ekan,  har  xil  qishloq 
xо‘jaligi tizimida tuproq hosildorligini oshirish va uni saqlab turish, bu jarayonni 

---

130 
 
boshqarish  kо‘p  ma’noda,  tuproqda  mikrobiologik  jarayonlarni  boshqarish  bilan 
uzviy bog‘liq. 
Qishloq  xо‘jalik  ekinlaridan  unumli  hosil  olish  jarayonini  va  tuproqda 
mikrobiokimyoviy jarayonlarni boshqarish qishloq xо‘jalik fanida yangi yо‘nalish 
–  tuproq  biotexnologiyasini  paydo  bо‘lishiga  olib  keldi.
 
Bu  yо‘nalish  tuproq 
sharoitida  mikroorganizmlar  tarkibini  о‘rganish  va  boshqarish  muammolariga 
asoslangan bо‘lib, mikroorganizmlar faoliyatini boshqarish va ular tomonidan olib 
borilayotgan  metabolik  reaksiyalarni,  qishloq  xо‘jalik  ekinlari  hosildorligini 
oshirishga  yо‘naltirishni  taqazo  etadi.  Tuproq  biotexnologiyasi  fanning  asosiy 
muammosi  –  tuproqda,  ayniqsa,  о‘simliklar  rizosferasi  va  rizoplanida  о‘tadigan 
mikrobiologik  jarayonlarni  boshqarishdir.  Bu  muammo,  faqatgina  ma’lum  bir 
belgilangan  sharoitda,  ma’lum  tarkibga  ega  bо‘lgan  mikroblar  assotsiatsiyasini 
tashkil  qilish  bilan  belgilanadi.  Bu  muammolarni  yechishni  aniq  yо‘llari  belgilab 
olingan. U ham bо‘lsa quyidagilar bilan belgilanadi: 
- 
agronomik  ahamiyatli  mikrob  senoziga,  yoki  guruh  mikroorganizmlarga 
tashqaridan  turib  ta’sir  qilishni  boshqarish,  ya’ni  ularni  kо‘payishi  о‘sishi, 
rivojlanishi  va  о‘simlik  uchun  zarur  bо‘lgan  FFM  (antibiotiklar,  о‘simlikni 
о‘sishini boshqaruvchi moddalar va h.k) ishlab chiqarishini tashkil qila bilish; 
-  tuproqda  mikroblarni  о‘sishi  va  rivojlanishini  ta’minlovchi  о‘simliklar 
orasida  almashlab  ekishni  tashkil  qilish  va  shu  tufayli  mikrobiokimyoviy 
jarayonlarni boshqarish; 
- tuproqda mikrobiokimyoviy jarayonlarni boshqarishda organik va mineral 
о‘g‘itlardan oqilona foydalanish; 
-
 
tuproq  mikroorganizmlarning  azot  yutish  va  fosforli  birikmalar  va  eritish 
qobiliyatidan oqilona foydalanish; 
- mikrobiologik jarayonlarni tо‘laqonli о‘tishi uchun har xil turdagi tuproq 
melioratsiyasidan foydalanish. 
Tuproq  biotexnologiyasi,  tuproq  sharoitida  mikroorganizmlar  massasini, 
ularni  faoliyatini  о‘rganish  qishloq  xо‘jaligini  zamonaviy  usullar  bilan 
rivojlantirishda  asos  bо‘lib  xizmat  qilib  kelmoqda.  Tuproq  biotexnologiyasi 
asosida mikroorganizmlar faoliyatidan tо‘g‘ri va oqilona foydalanish orqali tuproq 
unumdorligini oshirish, yuqori sifatli va mо‘l mahsulot yetkazishimiz mumkin.