О‘zr oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi buyrug‘i Buyruq №434 2017

2.  Fermentlar  klassifikatsiyasi.
  qabul  qilingan  klassifikatsiya  tizimiga 
binoan hamma fermentlar olti sinfga bо‘linadi: 
1.
 
Oksidoreduktazalar;  
2.
 
Transferazalar; 
3.
 
Gidrolazalar; 

---

116 
 
4.
 
Liazalar;  
5.
 
Izomerazalar;  
6.
 
Ligazalar (sintetazalar). 
Keng  miqdorda  qо‘llaniladigan  mikroorganizmlar  fermenti  -  gidrolazalar 
sinfiga kiruvchilardir (glikozidazalar, peptidazalar va boshqalar). 
Bular glikozid, peptid, efir va ayrim boshqa bog‘larga suv ishtirokida ta’sir 
qiladi.  Gidrolazalar  kо‘pincha  hujayra  tashqarisidagi  (ekzogen)  fermentlardir. 
hujayradan chiqib, ular kultural muhitda tо‘planadi. Bu fermentlarni olish hujayra 
ichidagi (endogen) fermentlarni ajratishga nisbatan qulay va arzondir.  
Glikozidazalar.
  Glikozidazalar  -  glikozid  bog‘larini  gidroliz  qiluvchi 
fermentlardir.  Bular  kо‘p  vaqtlardan  beri  о‘rganiladi  va  ishlatiladi.  Bu  guruhga 
kraxmalni  gidroliz  qiluvchi  amilolitik  fermentlar,  v-amilazalar  va  glikoamilazalar 
kiradi.  Kо‘p  mikroorganizmlar  b-amilaza  hosil  qiladi,  v-amilaza  sintezi  esa  kam 
kuzatiladi.  
Amaliy  maqsadlarda  qо‘llaniladigan  b-amilazani  ajratuvchi  Bacillus 
licheniformis, 
Bac.amyloliquefaciens, 
Aspergillus 
oryzae 
va 
boshqa 
mikroorganizmlardir.  b-amilaza  Bac.  licheniformis  dan  olinadigan  juda  yuqori 
haroratga  chidamli  va  kraxmalni  1000S  atrofidagi  haroratda  gidroliz  qilish 
qobiliyatiga  egadir.  Mikroorganizmlarning  ekstremal  sharoitda  taraqqiy  qilish 
qobiliyatini,  ya’ni  past  va  yuqori  haroratda,  molekulyar  kislorod  mavjud 
bо‘lmaganda, ishqorli va kislotali muhitda, tо‘zni yuqori konsentratsiyasida о‘sishi 
kо‘pincha ularning fermentlari harakteri bilan aniqlanadi. 
Makro  va  mikroorganizmlarda  bir  xil  funksiyali  fermentlar,  о‘zlarining 
xossa  va  xususiyatlari  jihatidan  har  xil  bо‘lishi  mumkin  va  mikroorganizmlarda 
о‘zini faolligini yuzaga chiqarishi uchun alohida sharoitga muhtoj bо‘ladi. Shuning 
uchun turli xil mikroorganizmlar fermentlarini о‘rganish juda muhim vazifadir. 
Glyukoamilaza
 
- 
(1,4-b-D-glyukan-glyukanogidrolaza) 
asosan 
zamburug‘larda  keng  о‘rganilgan.  Asp.niger  zamburug‘ida  u  molekulyar  massasi 
100  000  dalton  atrofida  bо‘lgan  ikkita  glikoproteinlardan  iborat.  Demak,  bu 
fermentni xususiyatlari bir-biridan farq qiladigan ikkita formasi (shakli) mavjud. 
Dekstranaza  -  (1,6-b-D-glyukan-glyukanogidrolaza)  dekistrindagi  1,6-
glikozid bog‘iga ta’sir qiladi.