O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

O„ZBEKISTON MILLIY 
UNIVERSITETI
XABARLARI, 2022, [1/5]
ISSN 2181-7324 
 
FILOLOGIYA 
https://science.nuu.uz/ 
Social sciences
 

---

O„zMU xabarlari Вестник НУУз ACTA NUUz
 
FILOLOGIYA 
1/5 2022 
- 218 - 
A.B.Кунин ―turkey‖, ―horde‖, ―khan‖ ва ―koumiss‖ 
туркизмларини ўрганиб, уларнинг манбаси сифатида 
татар тилини белгилайди [4]. Б.А.Ильиш ―giaour‖ сўзини 
таҳлил қилади [3]. С.Робертсон эса турк тилидан 
ўзлаштирмалар инглиз тили томонидан суст ассимиляция-
лаштирилган ва Шарқдаги ҳаѐт учун характерли бўлган 
тушунчаларни ифодалайди, деб таъкидлайди [11]. 
Тадқиқот методологияси
. Туркий тиллардан 
келиб чиққан лексиканинг тадқиқоти шу пайтгача 
чекланган доираларда олиб борилганининг сабаблари 
ўзига хос характерга эга. 
Биринчидан, Буюк Британиянинг худудида туркий 
халқларнинг кўп сонли этник гуруҳлари яшамаслиги. 
Иккинчидан, инглиз тили лексикаси туркий 
ўзлашмаларнинг катта миқдорига эга бўлса-да, туркиз-
млар инглиз тилига француз, лотин, скандинав тиллари-
дан ўтган. 
Учинчидан, кўп ҳолларда Европаликлар туркий 
ўзлашмаларни 
арабизмларга 
киритишади. 
Бунинг 
сабабини қуйидагича изоҳлаш мумкин: 
Маълумки, 1928 йилгача туркийлар араб ѐзувидан 
фойдаланар эди. Бундан ташқари, Усмонийлар империяси 
даврида турк тили халқнинг сўзлашув тили бўлиб қолди, 
ҳолбуки форс тили давлат тили ҳисобланар эди, араб тили 
эса диний соҳага хизмат қилар эди. ХХ асрнинг бошида 
М.К.Отатурк ташаббуси билан ўтказилган тил реформаси 
турк тилини арабча ва форсча сўзлардан халос қилиш 
мақсадини қўйди, уларнинг миқдори 80% га етар эди [9]. 
Демак, кейинчалик тилшунослар орасида туркий лексик 
қатлам Европа тилларида ҳақиқатан ҳам араб-форс 
тилларидан келиб чиққан, деган фикр тарқалишига олиб 
келган бўлиши мумкин.