O‘zmu xabarlari Вестник нууз acta nuuz

Ключевые слова:
аббревиатура, освоено, калка, автохтонные аббревиатуры, мир, узбекское языкознание 
ТИЛШУНОСЛИКДА АББРЕВИАТУРАЛАРНИНГ ТАДҚИҚИ МАСАЛАСИ 
Аннотация 
Мазкур мақола лексикологиянинг бирликлари, жумладан қисқартма сўзларнинг ўрганилиш муаммоларига бағишланган. 
Аббревиатураларнинг келиб чиқиш манбасига кўра 3 турга: ўзлашган қисқартмалар; кўчирма (калька) қисқартмалар; 
автохтон қисқартмалар турларига ажратилди. Аббревиатура тушунчаси турли тизимли тиллар изоҳида талқин қилинди. 
Қисқартириш натижасида янги сўзларни хосил қилиш, мавжуд сўзларни тушунарлилик даражасида баъзи ўринларда 
қисқартириб сўзлаш ўзининг бир қатор ноқулайликларига ҳам эга. Маълум бир соҳада кенг қўлланилиб, шу соҳа 
мутахассисларига ѐд бўлган бир қисқартма сўз, бу соҳа ташқарисидаги шахс учун умуман маънога эга бўлмаган ҳарфлар 
бирикмаси бўлиб чиқиши тез–тез кузатилади. Уни тушуниш зарур жойларда, албатта, махсус матндан фойдаланиш ѐки 
шу қисқартмадан кейин унинг тўлиқ шакли, изоҳига зарурат туғилади.
Калит сўзлар:
аббревиатура, ўзлашган, калька, автохтон қисқартмалар, жаҳон, ўзбек тилшунослиги 
Кириш
. Ҳар бир тил алоқа воситаси бўлибгина 
қолмай, фикрларни шакллантирувчи, дунѐни билиш, 
одамлар фаолиятини тартибга солиш каби воситалари 
ҳамдир. Вербал мулоқот актида бу каби функциялар 
одатда бирлаштирилади. Шу боис, улар доимо кўп 
функцияли саналади ва уларга турлича таърифлар 
келтирилади. 
Тилларнинг ҳозирги ҳолати – глобаллашув 
жараѐнлари билан тавсифланди, яъни предметлар, 
тушунчалар номларининг алоҳида тури пайдо бўлиши 
натижасида, лексик қатлам ортиб борди, бу эса нутқ 
тежамкорлиги учун қўйиладиган талабларни юзага 
чиқарди, натижада нутқда қисқартирилган луғатнинг 
(аббревиатура) катта қатлами пайдо бўлди. Айнан, бу 
каби қатлам нутқда тез-тез учраши, тилшуносликда доимо 
қисқартма сўзлар тадқиқи эҳтиѐжини келтириб чиқарди.