O’zmu iqtisodyot fakultiteti Makroiqtisodiyot kafedrasi Ijtimoiy siyosat fani

---

O’zMU Iqtisodyot fakultiteti

Makroiqtisodiyot kafedrasi

Ijtimoiy siyosat fani

Mavzu:Modernizatsiyalash sharoitida ijtimoiy siyosatni amalga oshirish

xususiyatlari

Tuzdi:Dusov Ma’murbek 1-kurs ijtimoiy ish talabasi

Tekshirdi:Umrzoqova Mo’tabar

---

Reja:



1. Ijtimoiy siyosatning shakllanishi va uni amalga oshirishda demografiyaning

o’rni. 



2. Iqtisodiy va ijtimoiy siyosat o’rtasidagi nisbat. 



3. Dinning ijtimoiy siyosatni amalga oshirishdagi o’rni. 



4. Oila siyosati ijtimoiy siyosatning tarkibiy qismi sifatida

---

1. Ijtimoiy siyosatning shakllanishi va uni

amalga oshirishda demografiyaning o’rni. 

Ijtimoiy siyosat – davlat, jamoat tashkilotlari va xayriya

fonlarining aholi ehtiyojlarini qondirish va ijtimoiy sohani

rivojlantirishga qaratilgan faoliyatidir. Ijtimoiy siyosatning

tor ma‘nodagi ta‘rifi davlatning ma‘lum sababga ko‗ra

ijtimoiy jihatdan nochor bo‗lgan va o‗zining moddiy ahvolini

o’z faoliyatlari orqali yaxshilay olmaydigan aholi guruhlari

yoki qatlamlarini (pensioner, yetim bolalar, talabalar, 

mehnat nogironlari, kam ish haqi oluvchi ishlovchilar

kategoriyalari) qo’llab-quvvatlashga qaratilgan chora-

tadbirlar tizimidan iborat. 

---

1. Ijtimoiy siyosatning shakllanishi va uni

amalga oshirishda demografiyaning o’rni. 

Ijtimoiy siyosatning keng ma‘nodagi ta‘rifi jamiyatning barcha

a‘zolarining ijtimoiy rivojlanishi uchun normal yashash va qulay

imkoniyatlar yaratishga qaratilgan davlat chora-tadbirlari yig’indisidir. 

Umuman, ijtimoiy siyosat davlatning ijtimoiy rivojlanish, aholini ijtimoiy

qo’llab-quvvatlash va ijtimoiy himoya qilish sohasida muvofiqlashtirilgan

siyosiy, iqtisodiy, tashkiliy va huquqiy chora-tadbirlari tizimidan iborat. 

Ijtimoiy siyosatning maqsadi kishilarni ijtimoiy ehtiyojlari va

manfaatlarini qondirish, ayrim fuqarolar va ijtimoiy guruhlarni qo’llab-

quvvatlash, himoya qilish, to’g’ri yo’naltirish va mehnat qobiliyatini

qayta tiklash uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat.

---

1. Ijtimoiy siyosatning shakllanishi va uni

amalga oshirishda demografiyaning o’rni. 



Ilmiy asoslangan, aholining barcha qatlamlari va guruhlari manfaatlari, 

ehtiyojlarini hisobga olgan holda amalga oshiriladigan ijtimoiy siyosat

jamiyatning ijtimoiy barqarorligini, jamoaviy birdamlikni, ijtimoiy

keskinlikning oldini oladi, ijtimoiy axloqni insonparvarlashuvini, yaxshi

ijtimoiy-ruhiy muhitning yuzaga kelishini ta‘minlaydi. Ijtimoiy siyosat

umumdavlat (jamiyatni barcha aholi qatlami va guruhlarining

manfaatlarini, bilim olish va mehnat qilish huquqlarini hisobga oladi), 

mintaqaviy (iqtisodiy yoki ma‘muriy bo’linish, respublika, viloyat

manfaatlarini), mahalliy (shahar, tuman, korxona, tashkilot, muassasa

manfaatlarini) va shaxsiy (tabiiy ofatlardan jabrlangan fuqarolarni

qo’llab-quvvatlash bo’yicha yordam) tavsifiga ega. 

---

2. Iqtisodiy va ijtimoiy siyosat o’rtasidagi

nisbat. 



Iqtisodiy siyosat quyidagi yo‗nalishlarda amalga oshiriladi:



- sanoat siyosati (ishlab chiqarish sohasini ularga nisbatan soliq imtiyozlarini

qo’llash orqali rivojlantirish); 



- tashqi savdo siyosati (savdo tariflari va shartnomalari asosida chet el 

mamlakatlari bilan tashqi savdoga kirish); 



- mamlakatni iqtisodiy rivojlantirish (tovar va xizmatlarni ishlab chiqarish

darajasini oshirish); 



- aholining turli qatlamlari o‗rtasidagi daromadlarni qayta taqsimlash (soliq

siyosati orqali); 



- bandlik siyosati (aholini ish bilan bandligini ta‘minlash va undagi tarkibiy

o‗zgarishlarni boshqarish). 

---

2. Iqtisodiy va ijtimoiy siyosat

o’rtasidagi nisbat. 

Ijtimoiy siyosat chora-tadbirlarini amalga oshirilishi

mamlakatdagi iqtisodiy siyosat dasturlariga o’z ta‘sirini

o’tkazadi. Jumladan, davlatning aholini turar uy-joy bilan

ta‘minlash dasturi aholi farovonligini oshirishga yo’naltirilgan

chora-tadbirlar tizimi hisoblanadi. Ushbu dasturlarning

amalga oshirilishi natijasida uy-joy qurilishi ko’rsatkichi

ortib, ko’chmas mulk bozorining rivojlanishi bilan bir qatorda

moliya bozorida ipoteka kreditlari darajasining o’zgarishiga

olib keladi. Bu esa o’z navbatida ijtimoiy dasturlarning

iqtisodiy siyosatga ta‘sir ko’rsatishini anglatadi. 

---

2. Iqtisodiy va ijtimoiy siyosat o’rtasidagi

nisbat. 



Konsensus siyosati (1940–1970-yy.). Ikkinchi jahon urushidan keyin

Britaniya iqtisodiyoti inqirozga yuz tutdi. Vujudga kelgan inqiroz

oqibatlarini bartaraf etish chora-tadbirlari iqtisodiy siyosat dasturlari

doirasida amalga oshirildi. Bunda Keyns ta‘limoti asosida talabni

boshqarish tamoyilidan foydalanildi. Mazkur vaziyatda xo’jalik

ishlariga davlatning aralashuvi orqali talabni qo’llab-quvvatlash chora-

tadbirlari orqali vujudga kelgan ishsizlik va iqtisodiy inqiroz

oqibatlarini bartaraf etishga yo’naltirilgan dasturlar amalga oshirildi. 

Ishsizlar, og’ir kasallar va nogironlar, pensionerlar, uy-joy bilan

ta‘minlanmaganlar, ijtimoiy jihatdan muhtoj aholi qatlamlariga

nisbatan ijtimoiy qo’llab-quvvatlash dasturlari ishlab chiqildi.

---

3. Dinning ijtimoiy siyosatni amalga

oshirishdagi o’rni. 



XXI asr boshlarida jahonda bir necha dinlar amal qiladi. Ularning tarkibida

keng tarqalgan dinlar induizm, buddizm, iudaizm, xristianlik va islom dini

hisoblanadi. Jamiyat hayotida diniy qadriyatlarning amal qilishi natijasida

kishilar hayotida ezgu amallarni bajarilish ko’lami kengayadi va ushbu holat

mamlakatda ijtimoiy farovonlikka erishishning muhim sharti hisoblanadi.



Din – insonning qadimiy ma‘naviy-amaliy hayot sohasi hisoblanadi. Bugungi

kunda ijtimoiy siyosatda qo’llanilayotgan ―din‖ so’zi ko’p ma‘noli tushuncha

bo’lib, uning asosini qadimda insonlarning ilohiy kuch bilan ―tanishishgani‖

ma‘nosi tashkil etadi. Dinlararo munosabatlar – din asosida yuzaga kelgan turli

e‘tiqodiy ta‘limotlarga e‘tiqod ayrim kishilar, kichik yoki katta guruhlar

o’rtasidagi turli aloqalar tizimi hisoblanadi.

---

3. Dinning ijtimoiy siyosatni amalga

oshirishdagi o’rni. 



Dinlararo munosabatlar ijtimoiy munosabatlarning alohida turi bo’lib, unda

o’zaro harakat qiluvchi dinlarning turli jihatlari – ular ta‘limoti, e‘tiqodi, 

tashkilotlari va boshqalar namoyon bo’lib, quyidagi xususiyatlarga ega bo’ladi: 



- hududiylik (sintoizm – asosan Yaponiya hududida tarqalgan, induizm –

Hindistonda, Islom, buddaviylik, xristianlik barcha qit‘alarda); 



- vaqt bo’yicha (iudaizm 3000 yildan ko‗proq, xristianlik 2000 yilga yaqin, 

hozirgi islom VII asrdan buyon mavjud); 



- din genetikasi (jumladan, iudaizm o’zidan avvalgi Odam Atogacha borib

taqaluvchi diniy tasavvurlardan, xristianlik iudaizmga taalluqli Ko’pgina

tasavvurlarni o’ziga singdirgan); 



- vazifasi bo’yicha (dinlar fikrlarning birlashuviga ko‗maklashadi va O’zidan

boshqasini inkor etadi, ko‗pincha sub‘ektiv asosda).

---

3. Dinning ijtimoiy siyosatni amalga

oshirishdagi o’rni. 



Dinning ijtimoiy vazifasi65 – dinning jamiyatdagi ijtimoiy institut sifatidagi

ahamiyati va o‗rni, faoliyat doirasida namoyon bo‗ladi. Din jamiyat, uning

ayrim guruhlari va shaxslar hayotida quyidagi vazifalarni bajaradi: 



- olamning diniy manzarasini yaratish (Alloh tomonidan dunyoning yaratilishi

va uning payg’ambaralariga ishontirish), tabiatni, jamiyatni, insonni

tushuntirish; 



- tashkillashtirish (yagona e‘tiqodga ega diniy guruhlar xatti harakatini

tartibga solish); 



- uyg’unlashtirish (diniy birodarlikni mustahkamlash va qo’llab-quvvatlash); va

shu kabilardir

---

4. Oila siyosati ijtimoiy siyosatning tarkibiy

qismi sifatida

Ijtimoiy siyosat dasturlari tizimida oila siyosatini amalga

oshirish umumjamiyat farovonligi davlatini qurishning

omillaridan biri hisoblanadi. Bu esa mehnatga to’langan haq

darajasi va amalga oshirilgan bepul parvarishni (yosh bolalar, 

qariyalarga nisbatan) belgilashda muhim ahamiyat kasb

etadi. Oila siyosati oilani boshqarish, uning daromadlarini

yo’naltirish (yaqin kishilarga nisbatan turli transfert

to’lovlarini amalga oshirish) va oila a‘zolariga nisbatan

ko’rsatilgan xizmatlar darajasi bilan belgilanadi.

---

4. Oila siyosati ijtimoiy siyosatning tarkibiy

qismi sifatida

Umumjamiyat farovonligi davlati shakllanishining ilk 

bosqichlarida amalga oshirilgan ijtimoiy siyosat dasturlari

tizimida oila ijtimoiy birlikni tashkil etuvchi institut

hisoblanadi. Ushbu vaziyatda oila a‘zolari tarkibiga kiruvchi

erkaklar ishchi kuchi, ya‘ni mehnatda band bo’lib, oila

daromadlarini shakllantirishi zarur bo’lsa, ayollar esa o’z

navbatida yosh avlod va qariyalarni parvarishini ta‘minlashi

umumjamiyat farovonligini ta‘minlashga keng yo’l ochib

bergan. Bunda oila kishilik jamiyatini qo’llab-quvvatlash va

yosh avlodni tarbiyalash vazifalarini bajargan. 

---

4. Oila siyosati ijtimoiy siyosatning tarkibiy

qismi sifatida



Jamiyat hayotida oila daromadlarini shakllantirishda o’z hissasini

qo’shayotgan kishilar va oila a‘zolari soni o’rtasidagi nisbatlarning

turlicha bo’lganligi sababli aholi daromadlari o’rtasida tengsizlik

vujudga keladi. Bu holat mamlakatda iqtisodiy tengsizlikning vujudga

kelishiga sabab bo’ldi. Natijada oila siyosatida o’zgarishlar vujudga

kela boshladi va ayollar oila daromadlarini shakllanishiga o’z

hissalarini qo’sha boshlaydilar. Oila siyosatidagi o’zgarishlar jamiyatda

kishilarning o’z ehtiyojlarini qondirish va qobiliyatlarini rivojlantirish

orqali daromadlari darajasini kengaytirishga bo’lgan intilishning

kuchayishi natijasida vujudga kelgan. Natijada jamiyat a‘zolarining

oilaviy munosabatlarga nisbatan qarashlari o‗zgarib bordi.

---

E’tiboringiz uchun

rahmat!!