O’zmu fizika fakulteti Fizika yo’nalishi 2007-guruh talabasi Sharobiddinova Umidaxon fotometrik kattaliklar fan: Optika

Ko‘pincha, bu kattalik nurlanish intensivligi deb ataladi. Uning birligi 1 𝑊 𝑚 2 𝑊𝑊 𝑊 𝑚 2 𝑚 2 𝑚𝑚 𝑚 2 2 𝑚 2 𝑊 𝑚 2 teng

Fazoviy burchak

Geometriya kursidan fazoviy burchak tushunchasini eslaylik. Bunga misol qilib konusning uchidagi burchakni olish mumkin. Fazoviy burchak deb shar segmenti sirti yuzasi ( 𝑆 0 𝑆𝑆 𝑆 0 0 𝑆 0 )ning, markazi konus uchida bo‘lgan sfera radiusi kvadrati ( 𝑅 2 𝑅𝑅 𝑅 2 2 𝑅 2 )ga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka aytiladi:

Fazoviy burchakning o‘lchov birligi – steradian (sr). 1 sr – sfera yuzasidan tomoni sfera radiusiga teng bo‘lgan kvadrat yuzasiga teng bo‘lgan soha hosil qiladigan, bir uchi sfera markazida bo‘lgan fazoviy burchak kattaligiga teng

Yorug‘lik kuchi

Fotometriyada, nurlanish intensivligi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan, yorug‘lik oqimi deb ataluvchi subyektiv kattalik ishlatiladi. Yorug‘lik oqimi Ф harfi bilan belgilanadi. Uning SI birliklar tizimidagi birligi lyumen (lm). Istalgan yorug‘lik manbayining muhim xarakteristikasi – bu yorug‘lik kuchi I hisoblanadi. Uni yorug‘lik oqimi Ф ni, fazoviy burchak Ω ga nisbati bilan aniqlanadi:

Yorug‘lik kuchining birligi – kandela (cd) SI birliklar tizimining asosiy birligiga kiritilgan.

Yoritilganlik

Yuza birligiga tushgan yorug‘lik oqimiga yoritilganlik deyiladi: 𝐸𝐸= Ф 𝑆 Ф Ф 𝑆 𝑆𝑆 Ф 𝑆 Yoritilganlik SI birliklar tizimida lyuks (lx) da o‘lchanadi. 1 m2 yuzaga tekis taqsimlangan holda 1 lm yorug‘lik oqimi tushsa, yuzaning yoritilganligi 1 lx ga teng bo‘ladi.

Yoritilganlik qonunlari

Yuzaning yoritilganligi yurug‘lik kuchiga to‘g‘ri proporsional. Lekin yoritilganlik faqat yorug‘lik kuchiga bog‘liq bo‘lib qolmasdan, manba va yoritiladigan yuzagacha bo‘lgan masofaga ham bog‘liq. Yorug‘lik manbayi sfera markazida joylashgan bo‘lsin

Ravshanlik

Fotometrik kattaliklardan yana biri ravshanlik deb ataladi. Ravshanlik deb, yorug‘lik chiqayotgan yuza birligiga to‘g‘ri keladigan yorug‘lik kuchiga aytiladi: 𝐵𝐵= 𝐼 𝑆 𝐼𝐼 𝐼 𝑆 𝑆𝑆 𝐼 𝑆 Ravshanlikning birligi − 𝑐𝑑 𝑚 2 𝑐𝑐𝑑𝑑 𝑐𝑑 𝑚 2 𝑚 2 𝑚𝑚 𝑚 2 2 𝑚 2 𝑐𝑑 𝑚 2 . Bunda yorug‘lik manbayi yuzasidan barcha yo‘nalishda bir xil yorug‘lik chiqadi deb qaraladi.