Ozlari fanidan o‘quv-uslubiy majmua bilim sohasi

5-Amaliy mashg’ulot
Elektr bilan ta’minlash tizimini diagnostika qilish qurilmalari.
Elektr ta’minot tizimi avtomobildagi barcha iste’molchilarni elektr energiya bilan ta’minlash uchun xizmat qiladi va uning tarkibiga asosan generator, kuchlanish rostlagichi, akkumulatorlar batareyasi kiradi.
Generator avtomobildagi elektr energiyaning asosiy manbai bo‘lib, dvigatel o‘rta va katta aylanishlar chastotasi bilan ishlab turganda hamma iste’molchilarni elektr toki bilan ta’minlaydi va akkumulatorni zaryad qiladi. Akkumulatorlar batareyasi yordamchi elektr energiya manbai bo‘lib, u asosan ichki yonuv dvigatelini ishga tushirish jarayonida startorni tok bilan ta’minlash hamda generator ishlamayotganda yoki uning aylanishlar chastotasi me’yoridan past bo‘lgan hollarda iste’-molchilarni elektr toki bilan ta’minlash vazifasini bajaradi.
Generator tasmali uzatma orqali dvigatelning tirsakli validan harakat olganligi sababli uning aylanishlar chastotasi va demak, ishlab chiqarayotgan kuchlanishi juda keng doirada o‘zgarib turadi. Generator kuchlanishining belgilangan qiymat darajasida avtomatik ravishda ushlab turish xizmatini kuchlanish rostlagichi bajaradi.
Elektr ta’minot tizimining tarkibiy sxemasi quyidagi ko‘rinishga ega (1.1-rasm)
Bu sxemadan generator beradigan kuchlanish va akkumulatorlar batareyasidagi EYUK ning o‘z aro munosabatini, ularning toklari qay tarzda sarf bo‘lishini kuzatish mumkin:

agar U_g > E_b bo‘lsa, u holda I_g = I_bz + I_yu ;
agar U_g < E_b bo‘lsa, u holda I_g + I_br = I_yu ;
agar U_g = 0 bo‘lsa, u holda I_br = I_yu .



Bunda U_g - generator kuchlanishi, E_b - akkumulatorlar batareyasining EYUK, I_g - generator toki, I_bz - akkumulatorlar batareyasining zaryadlanish vaqtidagi iste’mol qilgan toki, I_br - akkumulatorlar batareyasining razryadsizlanish vaqtida bergan toki, I_yu - iste’molchilarga sarf bo‘ladigan yuklama tok.