Oziq ovqat texnologiyasi

Takrorlash uchun savollar
1. Moylarni gidrogenlash jarayoni mohiyati.
2. Moylarni gidrogenlash jarayonidagi kimyoviy o‘zgarishlar.
3. Gidrogenlash jarayonida selektivlik.
4. Yog‘ kislotalarining izomerizatsiyasi.
5. Sis, trans olein kislotalar.
6. Moylarni gidrogenlash zaruriyati
7. Gidrogenlash jarayoni – bu nima?
8. Gidrogenlash jarayoni mahsuloti
9. Gidrogenlash jarayonining tezligi
10. Izomerizatsiya tezligi nimalarga bog‘liq?


Tayanch so‘z va iboralar

Gidrogenlash; Salomas; Selektivlik; Izomerizatsiya.

10 – MA’RUZA
YOG‘ VA MOYLARNI GIDROGENLASH KATALIZATORLARI


Reja: Suspenziyalangan va stasionar katalizatorlar, ularning umumiy xarakteristikasi va qo’llash shartlari. Nikel-mis katalizatorlari, ularning tarkibi. Olish usullari. Nikel-mis katalizatorining o’ziga xos tomonlari. Yangi avlod nikelli katalizatorlar. Katalizatorlarni tayyorlash va regeneratsiyalash texnologiyalari.
Karbonat tuzlarini oladigan reaktor. Asosiy mashina-qurilmalar tarkibi. Kukunli katalizatorni olish, yuvish va quritish uskunalari. Mikrotegirmon. Retorta. Pasportli katalizator aralashtirgichi.


Gidrogenlashda katalizning mexanizmi. Vodorod va to‘yinmagan modda – etilen katalizator yuzasiga adsorbsiyalanadi va aktivlashgan holga keladi. Aktivlashgan vodorod va to‘yinmagan modda molekulalari bir-biriga juda yaqin joylashgan bo‘lsa, ular o‘zaro reaksiyaga kirishib, gidrogenlash jarayoni sodir bo‘ladi. Natijada to‘yingan modda etan hosil bo‘lib, u fizikaviy adsorbsiyalangan bo‘lgani uchun katalizator yuzasidan oson desorbsiyalanadi.
Kataliz mexanizmini, xemosorbsiyaning reaksiyaga kirishuvchi moddalar molekulalarini aktivlashtirish nuqtai nazaridan etilenni gidrogenlanishini quyidagi sxema orqali ifodalash mumkin.
K + H₂ (K) (H₂)_ad.akt ;
K + C₂H₄ (K) (C₂H₄)_ad.akt ;
(K) (H₂)_ad.akt + (K) (C₂H₄)_ad._akt (K) (H₂)_ad.akt (C₂H₄)_ad.akt
K (C₂H₆)_ad.fiz. K + C₂H₆

Bu yerda: (H₂) _ad.akt va (C₂H₄) _ad.akt. – aktivlashib adsorbsiyalangan vodorod va etilen, K-katalizator.

To‘yinmagan birikmalar qo‘sh bog‘larini vodorod bilan to‘yintirish murakkab bo‘lib, u ikki bosqichda kechadi. Dastlab qo‘shbog‘ni bitta uglerod atomi vodorod bilan to‘yinadi, keyin ikkinchisi to‘yinadi. Shunday qilib, gidrogenlash jarayoni yarim gidrogenlanish oraliq faza orqali boradi. Buni quyidagilardan ko‘rish mumkin.


- CH = CH - + vodorod - CH₂ – CH- + vodorod – CH₂ – CH₂ –
tez - CH=CH- + vodorod
- CH ₂ – CH -
sekin - CH₂ – CH₂ - + vodorod

Yarim gidrogenlanish oraliq fazada yarim gidrogenlangan mahsulot hosil bo‘ladi, u juda chidamsiz modda, undan to‘yinmagan modda hosil bo‘lishi bilan bir atom vodorod ajralishining tezligi, to‘liq gidrogenlanish tezligidan mahsulotni shu xususiyati, gidrogenlash jarayoni davrida, to‘liq gidrogenlanmagan yog‘larni xossalariga ta’sir qiluvchi turli oraliq mahsulotlarni hosil bo‘lishiga sabab bo‘ladi.