Oziq ovqat texnologiyasi kafedrasi oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

Tomat massasini sterilizastiyalash
. Tomat massasini sterilizastiyalash ikki usulda olib 
boriladi:
- oqimda uzluksiz ravishda sterilizastiyalash;
- davriy usulda sterilizastiyalash.
Birinchi usulda sterilizastiyalanganda yuqori bosim va harorat ta’sirida trubkasimon 
issiqolmoshuvchi uskunada amalga oshiriladi. Sterilizastiyalash tomat massasining rN ga qarab 
ikki xil sharoitda o’tkaziladi:
- 125
0C
da 70 sek davomida;
- 130
0C
da 55 sek davomida.
Yuqori haroratda ishlov berish tomat pulpasining rN i 4,4 dan yuqori bo’lganda qo’llaniladi.
Shu usulda olingan mahsulot mahsus nasos yordamida 280 kPa bosim ostida sovutish orqali 
vakuum bug’latuvchi uskunaga uzatiladi
Tomat-pasta va uni ishlab chiqarish texnologiyasi.
Tomat pstasini olishning qisqacha izohi.
Yuqoridagi qayd qilingan texnolgik jarayon asosida olingan mahsulot tomat-pastasi 
tayyorlashdagi xom-ashyo bo’lib hizmat qiladi.
Bu yarimtayyor mahsulot keyingi ishlov berish jarayonida asosan bug’lanadi va natijada
massaning qo’yuqlanishi va undagi quruq modda miqdorining ko’payishi amalga oshadi. 
Bug’latish jarayoni vakuum-bug’latgiya uskunalarda to’g’ri oqim va qarama-qarshi oqim 
prinstipida yuzaga keladi. To’g’ri oqim sxemasida ishlov berilganda bug’ning va mahsvlotning 
harakati bir tomonga yo’nalgan bo’ladi. Shu sxemada ishlovchi ko’pgina bug’latgich 
stanstiyalaridan tomat-pastasini olishda qo’llaniladi, ular qo’yidagilardir: 
- « Edinstvo» firmasining mahsulotlari - AS-200, AS-500, AS-880;
- «Lang» firmasining mahsulotlari - RZO-1, RZO-3.
Bu qurilmalarning ba’zilari uch korpusli, ba’zilari ikki korpusli vakuum-bug’latgich 
uskunasiga ega bo’lib, xar-bir korpusda ketadigan jarayon o’z vazifasiga ega. Masalan, ikki 
korpusli bug’latgichga ega bo’lgan uskunada tomat-pastasi tayyorlashning prinstipial sxemasini 
ko’rib chiqaylik: jarayonning yuqorida ko’rsatilgan bosqichiga qaytamiz,ya’ni 125
0C
da 70 
sekund davomida tomat massasini issitgan edik, endi jarayonni davom etdiramiz. Qizdirilgan 
tomat massasi ko’chli bosim natijasida hosil bo’lgan oqim asosida mahsus vakuum asosida 
ishlovchi sovutgichga (ekspander) o’tkaziladi, sovutgichda tomat-massasining harorati 90
0C
gacha tushiriladi, shundan so’ng tomat massa ikki korpusli vakuum-bug’latgichning birinchi 
korpusiga beriladi. Birinchi korpusda harorat 45-55
0
oralig’ida bo’lib,havo bosimi juda past 
bo’ladi ( -88 kPa). Tomat massasi birinchi korpusda bug’lanishi natijasida uning tarkibidagi 
quruq moddalar miqdori oshadi va birinchi ko’rsatgich 5% bo’lgan bo’lsa, endi 8-9% gacha 
etadi.
Ikkinchi korpusga o’tgan tomat massasi ko’chli bug’ bosimi ostida (0,10 MPa) qaynay 
boshlaydi. Qaynash sharoiti 47

3,0 kPa atmosfera bosimga ega bo’lgan qoldiq bosim va 83

2
0C
haroratdan iboratdir, ushbu sharoitda tomat massasi bug’lanib, uning tarkibidagi quruq modda 
miqdori 30

2 % gacha etadi.
Tayyor mahsulotni olish maqsadiga qarab bug’latishni chuzish mumkin, chunki ayrim 
vaqtlarda 40% li yoki undan ham yuqori quruq modda tutgan tomat-pastalarini olish zaruriyati 
to’g’ilishi mumkin.
65

---

Qo’yida biz tomat-pastasini olishdagi asosiy texnologik sxemani keltiramiz. Bu sxema 
tomat-pastasini qaysi uskuna va qurilmalarida tayyorlanishidan kat’iy nazar bir xil axamiyatga 
ega.