Oziq-ovqat kimyosi va biokimyosi fanidan ma’ruza №1 Mavzu: oziq-ovqat kimyosining rivojlanishi reja

---

1 

 

 

 

OZIQ-OVQAT KIMYOSI VA BIOKIMYOSI FANIDAN  

MA’RUZA №1 

 

Mavzu: OZIQ-OVQAT KIMYOSINING RIVOJLANISHI 

Reja: 

1.  «Oziq-ovqat kimyosi» fani haqida tushuncha. 

2.  Zamonaviy oziqa mahsulotlarining klassifikatsiyasi. 

3.  Oziq-ovqat kimyosi fanini yo‘nalishlari. 

 

Tayanch so‘z va iboralar 

Oziq-ovqat  kimyosi,  oziq-ovqat  mahsulotlari  (OOM),  BFQ,  ananaviy  va  yangi 

turdagi  OOM,  funksional  OOM,  aholining  ma’lum  qismiga  mo‘ljallangan  OOM, 

davolash funksiyali OOM, nutrient, mikronutrient, makronutrient, alimentar, noalimentar 

moddalar. 

Oziq-ovqat kimyosi  fani umumta’lim  fanlardan  bo‘lib  inson  oziqlanishini nazariy 

asoslarini va ilmiy ahamiyatini o‘rganuvchi fandir. 

Oziq-ovqat kimyosi - kimyoviy fanlarni bir qismi bo‘lib, insonlarning oziqlanishini 

o’rganishda ahamiyati katta. 

Fanning  vazifalari  bo’lib  xomashyo,  yarim  va  tayyor  mahsulotlarning  kimyoviy 

tarkibini,  xom  ashyoni  va  oziq-ovqat  mahsulotlarini  saqlashda  va  qayta  ishlashda  yuz 

beradigan  kimyoviy  jarayonlarni,  yangi  oziq-ovqat  mahsulotlari  ishlab  chiqarish  va 

ovqatlanish tizimlarini o‘rganish hisoblanadi. 

Fanni  o‘rganish  ob’ektiga  yangi  xomashyo  manbalari,  yangi  oziq-ovqat 

mahsulotlarining  turlari  va  zamonaviy  oziq-ovqat  mahsulotlari  ishlab  chiqarish 

texnologiyasi jarayonlari kiradi. 

Insoniyat oldida turgan eng asosiy muammolardan quyidagilarni aytish mumkin: 

- yer yuzi aholisining oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash; 

- energiya bilan ta’minlash; 

- xomashyo bilan ta’minlash; 

- atrof-muhit muhofazasi, ekologik va radiatsion xavfsizlikni ta’minlash. 

Bular ichida eng muhimi va murakkabi  yer yuzi aholisini oziq-ovqat mahsulotlari 

bilan ta’minlash hisoblanadi. 

Inson  organizmiga  tushadigan  oziqaviy  moddalar  hujayrada  yuz  beradigan 

murakkab  biokimyoviy  jarayonlar  natijasida,  inson  organizmi  uchun  kerakli  plastik 

---

2 

 

moddalar  va  energiyaga  aylanadi.  Bundan  tashqari  oziq-ovqat  mahsulotlari  davolash  va 

profilaktik funksiyalarni ham bajarishi kerak.          

Hozirgi kunda insonlarni oziqlanishida bir qancha kamchiliklarni ko‘rish mumkin: 

- 

hayvon yog‘ini ko‘p iste’mol qilish; 

- 

to‘yinmagan yog‘ kislotalarni tanqisligi; 

- 

hayvon oqsilini kam iste’mol qilish; 

- 

vitaminlar tanqisligi; 

- 

mineral moddalar tanqisligi (kalsiy, temir); 

- 

mikroelemenlar tanqisligi (selen, rux, yod, ftor); 

- 

oziqaviy to‘qimalar tanqisligi. 

 

Asosiy oziq-ovqat mahsulotlariga bo‘lgan me’yoriy ko‘rsatkich (1 insonga kg/yil)