O’zgaruvchan tokda ishlovchi payvanlash agregatlari

Plazma yordamida payvandlash

Reja:

1. Plazma yordamida payvandlash
2. Lazer yordamida payvandlash
Plazma yordamida payvandlash

Bu usulda suyuqlanish temperaturasi yuqori bo‘lgan metallar va ulrning

qotishmalari shuningdek, mis, alyuminiy, qotishmalarini payvandlashda, kesishda
hamda boshqa metallar bilan qoplashda foydalaniladi. Bunda metallarni payvandlash,
kesish qoplash joyiga yuqori temperaturali plazma (ionlashgan gaz) oqimi
yo‘naltiriladi. Suyuqlanayotgan metall soviganda kristallanib chok hosil bo‘ladi.
Plazmatron (plazma gorelka) ni ishga tushirish uchun avval volfram elektrod 1 va suv
bilan sovitilib turiluvchi soplo 3 orasida yoy yondiriladi. Keyin gorelkaning tor
kanalidan argon yoki geliy gazi yuboriladi. Gaz yoy ustunidan utayotganda u qiziydi
va ionlanib soplo teshigidan chiqishidayoq yuqori temperaturali plazmaga o‘tib, u yoy
bilan birgalikda ta’sirida zagotovka tez suyuklanadi. Chunki bunda temperatura
10000—20000°S ga ko‘tariladi (31-rasm, a).
37
Issiqlik oqimi elektrod toretsidan uzoqlashgan sari uning temperaturasi pasayadi.
Masalan, bu oraliq 6—8 mm bo‘lganda temperatura 6000—8000oS bo‘ladi (31-rasm,
a). Payvandlash zonasini havoning zararli ta’siridan himoya qilish uchun soploning
halqali kanalidan qushimcha ravishda inert gaz yuboriladi. Juda yupo‘a (0,03—0,5
mm) metallarni payvandlashda mikroplazmadan foydalaniladi. Faqat plazma oqimida
ishlandigan plazmatron sxemasi 31- rasm, б da keltirilgan.
Lazer yordamida payvandlash
Bu usulda metallarni payvandlashda issiqlik manbai
sifatida maxsus qurilmada hosil qilinadigan kuchli yoruglik
nuri (lazer)dan foydala- niladi.
Lazer nurida payvandlash sxemasi rubin pristali 2,
ksenon lampa 1, linza 4 va nur 5 dan iborat (32- rasm).
Silindrik rubinning kristall sterjen torslari jilolanib
kumush bilan qoplangan bulib, u optik qaytargich xizmatini
bajaradi. Ksenon lampa yonganda xrom atomlari uyg‘onib va
betartib fotonlar ajralib, ular yana dastlabki holatga qaytadi.
Kristall o‘qi bo‘ylab ajraluvchi fotonlarning bir qismi yangi
fotonlar ajratadi. Ular kristall toretsidan tashkariga jadal utib
linza 4 da bir nuqtaga tuplanib nur 5 zagotovka 6 ga
yo‘naltiriladi. Lazer nuridan asbobsozlikda kalinligi 0 , 1 — 1
mm bo‘lgan metallarni payvandlashda foydalaniladi.


Xlosa
Hozirgi kunda xalq xo‘jaligining turli sohalari: sanoat, qurilish,
transport, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini yetishtirish hamda ulami
ishlab chiqarishda, shuningdek, maishiy xizmatda elektr energiya-
sidan keng foydalanilmoqda. Xususan, qishloq xo£jaligining, ayniq-
sa, cho'llarga suv chiqarib bog‘lar, ekinzorlar yaratishda elektr
energiyasidan foydalanib katta natijalarga erishilmoqda.
Jumladan, Qarshi cho‘llarini o‘zlashtirishda Amudaryo suvi 6
ta nasos stansiya orqali ko'tarib berilmoqda. Cho'lda tortilgan yuqori
kuchlanislili elektr energiya liniyasi transformator podstansiyalari
orqali nasos stansiyalarida o‘matilgan agregatlardagi 5 tadan sinxron
elektr motorlarni aylantirib sekundiga 200 m3 suvni yerlarni
sug‘orish uchun chiqarib bermoqda. Bu sinxron motorning har
biri 12 ming kilovatt quwatga ega. Demak, faqat Qarshi nasos
stansiyasi kaskadlaridagi motorlarga sarflanadigan elektr energiya-
ning umumiy quwati 400 ming kilovatga yaqindir. Bunda sinxron
motorlarning quwat koeffitsiyenti, ya’ni coscp = 1 qilib olinib,
elektr energiyasi to‘laligicha foydali mexanik energiyaga aylantirib
beriladi. Shu bilan birga, katta quwatli elektr energiyasi transfor-
matorlar vositasida uzoq masofalarga osongina va tejamli uzatiladi.
Kerakjoydabu energiya mexanikenergiyaga aylantirib beriladi.