O’zgarmas tok mashinalari

O’zgarmas tok mashinalari.

O’zgarmas tok elektr mashinalari dastlab yaratilgan elektr mashinalaridir. 1838-yiIi akad. B.S. Yakobi bunday mashinani qayiq yuritmasi sifatida tatbiq etdi.

0‘zgaruvchan tok texnikasining rivojlana borishi bilan (XIX asr 70 -80-yy.) o‘zgarmas tok m ashinalarining nisbiy solishtirma miqdori kamaya bordi, chunki tuzilishi murakkab, o‘zgaruvchan tok mashinalariga nisbatan ancha qimmat va ishonchli ishlash qobiliyati pastroq. Shuning uchun ham o‘zgaruvchan tok mashinalari tobora keng qo‘llanilayapti. 0‘zgarmas tok mashinalari ommaviy (seriyaviy) bir necha vattdan bir necha yuz kVt quvvatlarda ishlab chiqariladi. Mashina o‘girmaslik xususiyatiga ega, ya’ni ikki xil holatda (rejimda) ishlashi mumkin: generator yoki motor.

Amalda generator o‘zgarmas tokda ishlovchi har xil qurilmalarni elektr energiyasi bilan ta’minlash uchun qo‘llaniladi. 0‘zgarmas tok motori esa, aylanish chastotasini keng oraliqda tekis rostlanishini talab etuvchi mexanizmlami yuritish uchun qo‘llaniladi. Bunday mexanizmlar: katta quvvatli metallga ishlov beruvchi stanoklar, transport (tramvay, trolleybus, metropoezdlari), avtomatika sohasida va h.k.

0‘zgarmas tok mashinasining tuzilishi

Mashina ikki asosiy qismdan: qo‘zg‘almas qism-stator va aylanuvchi qism - rotor (yakor deb ham ataladi) dan iborat.

Stator stanina, bosh qutblar, qo‘shimcha qutblar, podshipniklar va cho‘tka qurilmasi (cho‘tkalar joylashtirilgan maxsus traversalar)dan tuzilgan. Statina po‘lat varaqa yoki po‘lat quymasidan tayyorlanadi. Bu elektr mashinasining asosini tashkil etadi va magnit o‘tkazgich vazifasini bajaradi.

Bosh magnit qutblari vaqt bo‘yicha o‘zgarmas va fazoda qo‘zg‘almas magnit maydonini hosil qiladi. Buning uchun magnit qutblari chulg‘amlaridan o‘zgarmas tok o‘tkaziladi.

Qo‘shimcha qutblar bosh qutblar oralig‘ida o‘rnatiladi va ular kommutatsiya holatlarini yaxshilash uchun xizmat qiladi.

Podshipnik shchitlari statorni yon tomonlaridan berkitib turadi. Shchitlarga podshipniklar o‘rnatiladi va cho‘tkali traversa mahkamlanadi.