O‘zbyek musiqasi tarixi (I kurs ijrochilik bo‘lim talabalari uchun) Ma’ruzalar matni Toshkent–2008 Taqrizchi: s f. n., professor R. Yu. Yunusov

«Soflik birodarlari va vafo do‘stlari»

(«Ixvanus-safa va xullanul vafa»)
«Soflik birodarlari» deb nomlangan yashirin ilmiy tashkilot xalifalikning turli shaharlarida istiqomat qiluvchi 50-dan ortiq ilm fidoiylarini o‘zida birlashtirgan. Ular o‘z asarlarini bir-biriga xat orqali yashirin tarzda yetkazganlar. Ushbu maktublar keyinchalik jamlanib, juda katta hajmdagi yaxlit qomus shakliga keltirilgan. «Majmu’ ar-rasail» («Maktublar to‘plami») deb nom olgan mazkur qomusning 5-risolasi «fi al-musiqa» («musiqa haqida») deb ataladi. qisqacha muqaddima bo‘limida musiqaning kelib chiqishi, tovushlar turlari, musiqaning estetik mohiyati masalalari mubohasa etiladi.

«Soflik birodarlari»ning g‘oyalari qadimgi yunon musiqa estetikasini tasavvuf «Sama’» ta’limoti bilan bog‘lab turuvchi muhim xalqa hisoblanadi. «Soflik birodarlari» qadimgi yunon «falaklar uyg‘unligi» («Garmoniya sfer») nazariyasini yanada takomillashtirib, osmon jismlarining 4 falagi, udning 4 tori, insonning 4 mijozi, tabiatning 4 unsuri (xavo, suv, olov, tuproq) orasidagi o‘zaro mutanosiblik mavjudligini ilk bor e’tirof etishgan.

Shunday qilib, sharqiy viloyatlarning Bag‘doddan va Abbosiylardan ajralib ketishi, hokimiyat tepasiga Tohiriylar va Somoniylarning mahalliy sulolalari kelishi Markaziy Osiyo xalqlarining iqtisodiy va madaniy rivojlanishini o‘zgartirib yubordi. Mahalliy adabiyot arablashuvdan ozod bo‘ldi va mintaqada forsiy til rivojlandi, keng rasm bo‘ldi.

Shunday qilib, Markaziy Osiyo ilm-fan va madaniyati taraqqiyoti aynan Somoniylar davri hukmronligi davrida kechdi.

Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati
1.O‘zbekiston xalqlari tarixi. T., 1992 y,

2. Gafurov B.G. Tadjiki. Dushanbe, 1989 y., 2-ya kniga

3. Matyakubov O.R. Farabi ob osnovax muziki Vostoka. T.,1986 g.

4. Abu Nasr al-Forobiy. Kitabul-musiqa al-kabir // Musiqa ijodiyoti masalalari, I. T., 1997 y.; arab tilidan tarjima va izohlar A.Nazarovniki.

Abu Nasr al’-Farabi // Muzikal’naya estetika stran Vostoka. M., 1967 g.

Forobiy // Rajabov I. Maqomlar masalasiga doir. T., 1963 y.

Forobiy. // Rajabov I. Makomlar. T., 2006 y.

8. Xayrullayev M.M., Baxadirov R.M. Abu Abdallax al Xorezmi. M, 1988 g.

9. O‘zbek muzikasi tarixi. T., 1981 y.

Istoriya muziki Sredney Azii i Kazaxstana. M., 1995 g.

Z.Oripov. Forobiy va Sharq musiqashunosligi // San’atshunoslik masalalari, II. T., 2005 y.

12. Saida Daukeyeva. Filosofiya muziki Abu Nasra Muhammada al’ Farabi, Almati, 2002 g.

13. «Traktat o muzike» Abu Nasr ibn Muhammad al’-Farabi // Kur’er (YuNYeSKO) Muzika stoletiy. Iyun’, 1973 g.