O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Birinchisi.
  Texnikaning  ideal  modeli  odatda  eng  kuchli  ijrochi 
harakatlari tashqi ko‘rinishi bo‘yicha tuziladi. Undan o‘rganish predmeti 
baholash  tizimi  uchun  asos  sifatida  foydalaniladi.  Texnik  uslubning 
ushbu  ideal  tashkil  etilgan  modelida  ko‘zda  chamalab  yoki  asboblar 
yordamida  o‘lchash  orqali tasodifiy, ahamiyatsiz  tasniflar  ham uchraydi 
“bir  qarashda”,  muqobil  va  muhim  ko‘rinadi  va  haqiqat  deb  qabul 
qilinadi.  Lekin  harakatlarga  tashqi 
o‘xshashligi  turli  harakat 
mexanizmlari va turli mushaklar tomonidan ta’minlanishi mumkin, agar 
uni  tushunishga  ortiqcha  urinilmasa,  voleybolchining  samarali 
harakatlari  ko‘rinishi  qaysi  mushak,  mexanizm  va  ish  rejimlari  bilan 
ta’minlanishini taxmin qilish mumkin. 
Ikkinchisi.
  Taqlid  uchun  eng  yaxshi  o‘yinchi  tanlashda  uning 
harakatlari  samaradorligi  emas,  uning  faoliyati  natijaviyligi  bahosi 
qo‘llaniladi.  Voleybolchi  faoliyati  natijaviyligi  turli  omillar:  asab  tizimi 
kuchi,  uning  irodaviy  ko‘rinishlari,  taktik  bilimlilik,  texnik  uslublarni 
bajarish  ko‘nikmalarining  ishonchliligi  va  boshqalar  bilan  ta’minlanadi. 
Mushaklarda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
energiyadan 
foydalanish 
samaradorligi  nuqtai  nazaridan  harakatlar  samaradorligi  yuqori  bo‘l-
masligi  mumkin.  Aksincha,  ko‘nikma  samarali,  lekin  barqaror 
bo‘lmasligi mumkin, bu holat yosh voleybolchilarda kuzatiladi. Lekin u 
uzoq  muddat  davomida  mahorat  oshishi  imkoniyatlarini  ta’minlovchi 
istiqbolli va mahsuldor holatdir. 
O‘yin  mashqlarining  sanoqsiz  bajarilishi  natijasida  yosh 
voleybolchilarda  egallangan  o‘yin  uslublarini  bajarish  texnikasi 
yomonlashadi.  Harakatlar  oddiy  va  odatiy  bo‘lib  qoladi,  lekin  harakatli 
vazifalar yechimi nuqtai nazaridan kamroq samarali bo‘ladi. Qayta-qayta 
takrorlanganligi  tufayli  xatolar  barqarorlashadi.  O‘yin  amaliyoti  hosil 

---

164 
bo‘ladi, 
ammo 
uning 
darajasi 
yosh 
o‘yinchilar  harakatlari 
chegaralanganligi va nomukammalligi tufayli cheklanadi. 
Ko‘nikma  barqarorligi,  “shakllanganligi”  ko‘p  marotaba  takrorlash 
yoki  kundalik  hayoti,  harakatli  tajriba  doirasida  ishlab  chiqilgan 
elementlarning oddiyligi natijasidir. Odatiy harakatlar tez va oson tarzda 
barqaror  odatga  aylanadi.  Ko‘nikma  barqarorligi  o‘yinda  ochko  olib 
keladigan to‘p bilan ishlashda xatolarning kamligida ifodalanadi. Bolalar 
voleybolida  raqobat,  avvalombor,  o‘yinchilar  harakat  ko‘nikmalari 
barqarorligi,  ularning  ijrosi  ishonchliligini  ta’minlovchi  musobaqa 
jarayonidir.  To‘pni  yo‘qotishga  olib  keladigan  vaziyatlarda  kam  xatoga 
yo‘l qo‘yadigan jamoa g‘olib bo‘ladi. Lekin BO‘SMda yosh kattalashishi 
bilan  o‘yinchilar  ko‘nikmalari  barqarorligi  tenglashadi.  O‘yinchilari 
mukamal  harakat  ko‘nikmalariga,  avvalo  harakat  vazifalari  samarali  va 
tejamli qarorlari ijrosiga ega jamoalar istiqbolga erishadi.  
Yuqorida keltirilgan va amaliyotda qo‘llanilgan o‘rgatish metodikasi 
va  uni  takomillashtirish  “yangidan”    yaratilmagan,  balki  mavjud 
metodika  asosida  rivojlantirilgan.  U  yuqorida  keltirilgan  kamchiliklarni 
bartaraf  etish  maqsadida  mavjud  metodika  davomi  sifatida  yaratilgan. 
Uni  shakllantirish  jarayonida  o‘yinchilar  va  jamoalarni  har  tomonlama 
tayyorgarligini  takomillashtirish  va  o‘rgatishda  yangi  mahsuldor 
yondashuvlar va metodik uslublar qo‘llanilgan.