O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

3. Rim tarixini davrlashtirish
Rivoyatlarga ko’ra Rim shahriga er. avv. 753-yil 21-aprelda asos solingan. “Qadimgi Rim"
tushunchasi o’n ikki asrdan ortiqroq tarixni o’z ichiga olgan (er. avv. 753-yil 21-apreldan
boshlanib, eramizning 476-yil 23-avgustida G’arbiy Rim imperiyasining halokati bilan tugallandi)
davlat jamiyat va sivilizatsiyani o’z ichiga oladi. Boshida uncha katta polis bo’lmagan Rim er. avv.
265-yilga kelib, butun Italiyani o’ziga bo’ysundirdi, er. avv. II asr o’rtalarida eng qudratli
o’rtayerdengizi davlatiga aylandi. Eramizning I-II asrlariga kelib, O’rta yer dengizi qadimgi
sivilizatsiyalarini ulkan madaniy merosini o’zlashtirgan bepoyon imperiya bo’ldi. Jahon tarixida
antik madaniyatning buyuk yutuqlarini qabul qilgan, o’zlashtirgan va keyingi avlodlarga yetkazgan
davlat va jamiyat sifatida Qadimgi Rimning muhim o’rni belgilanadi. Qadimgi Rim davlati va
jamiyati tarixi uzluksiz taraqqiyot jarayonida bo’lgan iqtisodiy-siyosiy, madaniy va ijtimoiy
voqelikdir.
Rim tarixi uning taraqqiyotini belgilovchi tarixiy jarayonlarga ko’ra olti davrga bo’linadi:
Podsho Rimi (er. avv. VIII-VI asrlar). Bu vaqtda urug’ qabila munosabatlari, tuzilmalari
yemiriladi, ilk sinfiy jamiyat paydo bo’ladi va Rimning bo’lajak
siyosiy,ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida asos bo’lib xizmat qilgan ilk davlat
muassasalari shakllanadi;
Ilk respublika davri (er. avv. V-III asrlar). U Italiyada quldorlik jamiyati va davlatining
intensiv taraqqiyoti bilan belgilanadi;
So’ngi respublika davri (er. avv. II-I asrlar). Bu vaqtda klassik qulchilik shakllanadigan
Rim o’rtayerdengizi davlati tashkil topadi;
Ilk imperiya yoki printsipat (eramizning I-II asrlari). Bu davr Rim imperiyasining oltin
davri, O’rta- yer dengizi antic sivilizatsiyasining gullab-yashnashi, iqdisodiyot
va madaniyatning o’sishi bilan belgilanadi;
Umumiy tushkunlik Rim imperiyasining yemirilish xavfi (eramizning III asri). Bu davrda
Rim jamiyatining barcha tuzilmalarida kuchli tushkunlik belgilari yaqqol
ko’rinadi va Rim davlatchiligining halokati xavfi tug’iladi;
So’ngi Rim imperiyasi yoki Dominat (eramizning IV-V asrlari). Bu davr quldorlik
jamiyatining yemirilishi, uning bag’rida feodalizmning ilk belgilarini
shakllanishi va g’arbiy Rim imperiyasini qulashi bilan belgilanadi.