O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

6. Sharqiy O’rtayer dengizi madaniyati
Sharqiy o’rtayer dengizi hududini eng katta yutug’i alfavitli yozuvni yaratilishi edi. Er. avv.
II ming yillikda Sharqiy o’rtayer dengizi shaharlarida savdo-hunarmandchilik, dengizchilikni
taraqqiyoti, barchani qondiradigan savdo ishlarini tez yuritishga imkon beradigan oddiy yozuvni
yaratishni talab qildi. Er. avv. XV-XII asrlardayoq Ugaritda o’ttiz belgili mixxat alfaviti
qo’llanilgan. Finikiya alfaviti yanada takomillashgan tizim bo’lib yunonlar tomonidan qabul
qilinib, keyinchalik barcha zamonaviy alfavitlarga asos bo’ldi.
Sharqiy o’rtayer dengizi xudolar panteoni tabiat kuchlarini aks ettiradi. Har bir shaharni o’z
homiy ma’budi bor edi: Bal (hokim) yoki El (xudo), ba’zida Melek (“podsho”, boshqacha aytilishi
Molox), Tir shahrida Mel’kart (“shahar podshosi”), ayol ma’buda Astarta (Mesopotamiyada
Ishtar). Falastinda er. avv. VIII-VI asrlarda monoteistik ta’limot keng tarqaldi.
Ugarit va Ebla shaharlarida hashamatli me'morchilik inshootlari saroylari bunyod qilingan.
Dengizchilik kemasozlik sohalari yuksak darajaga ko`tariladi. Yog`och va toshdan podsho va
ma'budalar haykallari yasalgan. Er. avv. 600-yillar atrofida firavn Nexo buyrugi bilan
finikiyaliklarni dengizchilik tarixida ilk bor Gibraltar orqali Atalantika okeaniga chiqib, Afrikani
aylanib o’tishlari buyuk kashfiyot edi. Finikiyaliklar mohir kemasoz bo’lganlar. Ularning
kemalaridan misrliklar va boshqa Old Osiyo xalqlari keng foydalandilar.
Tayanch iboralar
Tavr, Bibliya, Lazurit, Naramsuen, Megiddo, Quddus, Laxesh, Xalpa, Yamxad, Ugarit,
Giksos, Filistim, Utika, Damashq, Benxadad III, Dovud, Sulaymon, Xudo Yaxva, Axmoniylar,
Finikiya, Ebla, monoteizm.
Tavsiya etilgan adabiyotlar
Каримов И. А. Тарихий хотирасиз келажак йук. T.1998 yil.
Ладынин И. А. и др. История древнего мира: Восток, Греция, Рим. «Слово», «ЭксмоЭ-М.
2004.
Àâäèåâ Ý. Êàäèìãè Øàðê òàðèõè. Ò.1964 é.
Øèôìàí È.Ñ. Ôèíèêèéñêàÿ èñòîðè÷åñêàÿ òðàäèòñèÿ â ãðå÷åñêîé è ðèìñêîé èñòîðèîãðàôèè. (ïðîáëåìèú
ïðîèñõîæäåíèå Ôèíèêèíÿí). Â. êíèã. Âîñòîê è ìèðîâàÿ êóëòóðà. Ì. 1981 . ñòð. 103-106
Øèôìàí È. Ñ. Ôèíèêèéñêèå ìîðéèõîäè. Ì. 1965 .
Áðåíòåñ Á. Îò Øàíèäàð äî Àêêàäà. Ïåðåâîä Ñåì¸íîâà. Ì. 1976

---

60