O’zbkiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

Qadimgi Yunoniston tarixiga kirish 

---

484 
Geografik o’rni, tabiiy sharoiti va aholisi 
Yunoniston 
geografik 
jihatdan 3 
qismga 
bo’linadi: Fessaliya va Epir, shimolda Moli va 
Pagasey ko’rfazlari, janubdan Korinf va Saronika 
bilan cheklangan, markaziy qismi Peloponnes yarim 
orolidan iborat janubga bo’linadi. Shimoliy qismida 
Fessaliyani Epirdan Pind tog’lari zanjiri ajratib turadi. 
Qadimda bu ikki viloyat yunon madaniyati 
shakllanishida muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu 
yerda ilk bor shimoldan janubga tomon yunon 
qabilalari siljib kelgan. 
Fessaliyada qadimgi yunon afsonalari paydo 
bo’ldi. Uning janubidagi Sperxa daryosi vodiysidagi 
axey Ftiotidasi axil va mirmidonlar vatani. 
Fessaliyadan afsonaviy Yason uzoq Kolxidaga oltin 
mo’yna uchun jo’nab ketgan. Dodonda Sella kohinlari 
muqaddas dub daraxtining barglarini shitirlashiga 
qarab fol ochganlar. Epir yunon madaniyatiga aloqasi 
bo’lmagan yovvoyi o’lka bo’lib, uni markaziy 
Yunoniston bilan faqat xaon, tesprot, moloss va oresta 
kabi epir qabilalari joylashgan Axeloy daryosi bog’lab 
turgan.
Fessaliya barcha tomondan tog’lar bilan o’ralgan 
bo’lib, bu yerda ikki tekislikni Fessaliyalik 
bosqinchilar ishg’ol qilganlar. Ular mahalliy aholini 
qaram penestlarga aylantirganlar. Qisman ularni 
vodiydan tog’larga siqib chiqarganlar. Fessaliya 
g’arbiy qismida g’alla va chorvachilik rivojlangan. U 

---

485 
yerda qulay qirg’oq va qo’ltiqlar yo’q. Shimoliy 
Yunonistonni markaziy Yunonistondan dengiz va 
Oyta tog’lari orasida yotgan Fermopil daryosi ajratib 
turadi. 
Markaziy Yunonistonda kam sonli tog’lik 
qabilalar joylashgan. Egey dengizi qirg’og’ida Evbey 
oroli qarshisida Opunt lokrlari joylashgan. Er. avv. V 
asrda afinaliklar uchun lokrlar qoloqlikning namunasi 
bo’lgan.
Parnas (2450 m) va Kifris tog’larida joylashgan 
vakiy qabilalari yanada qoloq bo’lgan. Markaziy 
Yunoniston yo’lidagi eng muhim joy bu Elateya 
shahri bo’lgan. Delfa qadimgi Elladaning diniy 
markazi vazifasini o’tagan. Parnasdan shimolda 
Yunonistonning eng kichik viloyati – Dorida (185 
kv.km) bo’lgan, aftidan doriylar shu yerdan kelib 
chiqqanlar.
Fokidadan g’arbga Agra, evitan nomidagi illiriya 
qabilalari yashagan tog’li va ozroq unumdor vodiyga 
ega bo’lgan Etoliya viloyati joylashgan. 
Shimolda Epir bilan tutashgan Abrakiy 
qo’ltig’igacha bo’lgan hudud Akarnaniyada illiriya 
qabilalari yashagan. Janubda 3000 kv. km. hududni 
egallagan Beotiya viloyati birdaniga 3 dengiz bilan 
tutashgan. Poytaxti Fiva bo’lgan Beotiyada 
g’allachilik, chorvachilik va baliqchilik kuchli 
rivojlangan. 

---

486 
Beotiyani janubdan Kiferon va Parnas tog’lari 
o’rab turadi. yunonistonnig markazida tuprog’i 
dehqonchilikka noqulay bo’lgan Attika viloyati 
joylashgan. Qadimgi Attikada suv tanqis bo’lsa-da, 
ammo marmar, loy, kumush va zaytun daraxtlariga 
boy bo’lgan. 
Afinaning dengiz yo’lini Salamin oroli to’sib 
turadi. Salamin uchun Afina Megara va Egina bilan 
uzoq urush olib borgan, faqat Eginaning 
bo’ysundirilishi Afinaning dengiz savdosiga yo’l 
ochdi. Korinf va Saronik qo’ltiqlari orasidagi tog’lik 
hududda Megara shahri joylashgan. Korinf 
qo’ltig’idan so’ng Peleponnes yarim oroliga o’tish 
mumkin. Uning markazida Arkadiya balandligi turadi.
Lakoniya va Messeniya viloyatlari yarimorol 
g’arbida joylashgan. Bu viloyatlarda g’alla ekilgan. 
Messeniyadan shimolda Elida viloyati joylashgan 
bo’lib, Alfey va Kladey daryolari qo’shilish joyida har 
4 yilda bir marta Olimpiya o’yinlari o’tkaziladigan 
olimpiada joylashgan. Ellidadan shimolda Axeya 
viloyati turadi. 
Yunonistonning iqlimi yumshoq, harorati 16 c ni 
tashkil etadi. Landshafti qadimda hozirgidan farq 
qilgan. Qalin o’rmonlar ko’p bo’lib, tuproq hozirgidek 
toshloq bo’lgan. Faqat ozgina yer unumdor bo’lgan. 
Er. avv. VI asrgacha faqat bug’doy va tariq ekilgan. 
Keyin esa uzum va zaytun bu ekinlarni siqib 
chiqargan. 

---

487 
Yunonistonda oltin yo’q. Mis juda ko’p. Xalqida 
shahrining nomi ham “mis” degan ma’noni bildiradi. 
Bu yerdan mis qazib chiqarilgan. Beotiya va 
Lakoniyada sifati past temir, Tasos va Sifnos 
orollaridan er. avv. VIII-VI asrlardan kumush qazib 
olingan. 
Er. avv.VI asrdan Lavrion kumush koni ochilgan. 
Bu konlardan olingan daromad er. avv V asrda 
Afinani qudratli flot qurishga va Yunonistonda 
yetakchilik rolini o’ynashga imkon berdi. 
Afinada tog’-konchilik sohasida ulkan yutuqlarga 
erishildi. Konlarning chuqurligi 100 m. ga yetgan. 
Qimmatli metallarni qidirib topish san’ati yuqori 
darajada bo’lgan. Kulolchilikda yunonlar haqiqiy 
san’atkor bo’lganlar. Tosh juda yuqori baholangan. 
Hamma joyda tosh mo’l-ko’l bo’lgan. Marmarning 
vatani Pentelikon Afinadan bor-yo’g’i 10 km 
masofada joylashgan. Mashhur Parfenon va Propiley
pentelikon marmaridan bunyod etilgan.