Ozbekstan Respublikasi Xaliq bilimlendiriw ministrligi

Iyesiz ga`pler

Iyesiz ga`plerdin` baslawishi joq, oni bayanlawish arqali da tawip qoyiwg`a da bolmaydi, za`ru`rligi de sezilmeydi. Bunday ga`plerdin` bayanlawishi III bettegi feyil so`zden boladi ha`m og`an baslawish hesh talap etilmeydi. Misali: Endi qarap turiwg`a bolmaydi ! A`depsizlik islewge bola ma? Iyesiz ga`plerdin` bayanlawishi feyildin` belgili formalari arqali an`latiladi.

1. Buyriq, tilek meyiller III bet formasinda. Mis: Waqittan o`nimli paydalanilsin!

2. Kelbetlik feyil menen joq so`zi dizbeklesip keledi. Mis: Jerlerdi suwg`ariw isine ele kirisilgen joq.

3. Ayirim feyiller o`zinin` grammatikaliq iyesi menen biri­gip bir tu`u`inikti an`latip, bip bayanlawish ag`za bolip keledi. Mis: Tan` atti. Jariq tu`sti. Qaran`g`i tu`sti. Shaqmaq shaqi. Adam­lardin` ha`r qiyli halati, jag`dayin bildiretug`in so`zler: Jani shiqti. Uyqisi keldi. Ko`rgisi keldi. Barg`isi keldi.

4. Kerek, lazim, da`rka`r, za`ru`r, mu`mkin so`zleri atawish fe­yil menen dizbeklesip keledi. MisU` Jumisti o`z waqtinda baslaw kerek. Shigit egisin tezletiw za`ru`p.

5. Bayanlawishlar tuwra keldi feyili menen bolg`anda ga`p iyesiz boladi.

Oni ko`r ku`tiwimizge tuwra keldi. Jumisti qayta islewge tuwra keldi.

6. Hal feyili menen bolmaq so`zinin` dizbeklesiwi arqali bayanlawish an`latilg`anda: Ilimdi miynetsiz iyelep bolmaydi. Aydi etek penen jawip bolmaydi.

Iyesiz ga`plerdin` bayanlawishlari atawish so`zlerden de bola­di. Misali: Sizge jaqsi. Aytiwg`a an`sat.