O’zbeksiton Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Zaharli moddalarining ruhsat etilgan 

me’yoridan oshgan martasi 

( Z M R E )

 

Suvning zaharlanish darajasi

 

1

 

Ruxsat qilinadi. 

2 ..... 3

 

0‘rtacha mu’tadil. 

4 ..... 10

 

Yuqori 

100

 

Juda yuqori. 

---

Aylanma suv ta’minlash tizimi

 

Toza suvni samarali va ishlatish miqdorini kamaytirishnmg 

asosiy  yo‘li  —  bu  aylanma  suv  ta’minlash  tizimlarini 

(sistemalarini)  tashkil  etishdir.  Aylanma  suv  ta’minlash 

sistemalarining  ba’zi  sxemalarini  quyidagi  chizmalardan 

ko‘rish  mumkin:  bu  yerda  K—  korxona,  CC—  sovitish 

sistemasi, HC—nasos stansiyasi, TI — tozalash inshooti a — 

sxemada  suv  issiqlik  agenti  sifatida  qoMlaniladi  va  ushbu 

suv  

ishlatish jarayonida ifloslanmaydi, faqat salqiziydi. Shuning 

uchun 

uni 

qayta 

ishlatishdan 

oldin 

suv 

sovitish 

moslamalarida (фадирня) harorati pasaytiriladi; 

b  —  sxemada  suv  qayta  ishlatishdan  oldin  mavjud  usullar 

---

yordamida tozalanadi; 

d — sxemada suv ham sovitiladi, ham tozalanadi. 

Нагbir  ko‘rib  chiqilgan  hollarda  sistemada  suvning 

ishlatilishi  natijasida  uning  miqdorini  kamayishi  kuzatiladi, 

shuning  uchun  vaqti  bilan  sistemaga  qo‘shimcha  suv  berib 

turiladi. 

Aylanma  usulda  suvni  ishlatish  uning  sarfini  10—50  marta 

kamaytiradi.  Masalan,  It.  kauchuk  olish  uchun  oddiy  usulda 

2100  m

3

  toza  suv  sarf  boMadi,  aylanma  usulda  esa  faqat  165 

m

3

  suv  sarf  boMadi.  Ushbu  usulda  kapital  va  ekspluatatsion 

sarf-xarajatlar  ham  kamayadi.  Hozirgi  kunda  sanoat  ishlab 

chiqarish  tarmogMga  tegishli  hamma  korxonalarda  suvlarni 

ishlatish  aylanma  ta’minlash  sistemasidan  foydalanishga 

o‘tilyapti. 

Masalan,  kimyo  sanoatida  bu  usul  82,5  %  gacha  o‘sdi. 

Aylanma sistemada qoMlaniladigan suv qator talablarga javob 

berishi kerak: 

1)

 

 karbonat qattiqligiga; suv muhitiga - pH ga; 

2)

 

 muallaq va biogen zarralar miqdoriga; 

3)

 

 suvning  BPK  va  XPK  ko'rsatkichlariga.  Aylanma  suv 

asosan 

issiqlik 

almashtirgichlarga 

berilgan 

material 

oqimlaming  ortiqcha  issiqllgini  olish  uchun  ishlatiladi.  Bunda 

suv  bir  necha  marta  40—45°C  gacha  qiziydi  va  sovitiladi. 

Unmg  ko‘p  qismi  bugManish  yoki  sachrash  oqibatida 

yo‘qoladi.  Bundan  tashqari  suv  ishlatish  mobaynida  qisman 

korroziya  mahsuloti  va  biologik  moddalar  bilan  ifloslanishi 

mumkin  (quvur  ichidagi  suv  qorayib  qoladi).  Shuning  uchun 

vaqti-vaqti bilan sistemadagi suvning bir qismi yangi suv bilan 

almashtiriladi. Suv quvurlar va issiqlik almashtirgichlari ichida 

harakatlanishi  natijasida  ularning  devorlarida  kalsiy  karbonat 

quyidagi reaksiya asosida hosil boMib, o‘tirib qoladi: 

Ca

J+

 + 2НСО,- SCaC0

3

 + C0

2

 + H

2

0 

Kalsiy  karbonatning  suvda  erishi  haroratni  ko'tarilishi  bilan 

pasayadi.  Shuning  uchun  aylanma  sistemalarda  ishlatiladigan 

---

suvlarning  qattiqligi  past  bo‘lishi  lozim  va  bunday  suvlar 

ishlatilishidan  oldin  albatta  maxsus  texnologiya  asosida 

tuzsizlantirilishi lozim.