«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

18.1-rasm. Quduqlar oralig’idagi 
qatlam 
qalinligi 
qiymatini 
interpolyatsiyalashga misollar:
1 – 
shiziqli; 2 – shiziqsiz

---

384 
Aytaylik, burg’ quduqlar orasida shunday A nuqtani qabul qildik (18.1

rasmga 
qarang); bu nuqtada qalinligi N ga teng bo’lgan (birinchi quduqda) qatlam 
qiyiqlanadi. Chiziqli interpolyatsiyada qatcha kesimining maydoni quyidagicha 
aniqlanadi: 
)
l
(l
2
H
S
2
1
1


, 
nochiziqli interpolyatsiyada esa,
1
1
l
2
H
S

. 
Bu kesimlar maydoni orasidagi farq
2
1
2
1
2
1
l
2
H
l
2
H
)
l
(l
2
H
S
S





, 
chiziqli interpolyatsiyada qatcha kesimi maydonining ortganligi aniqlanadi. 
Ko’rsatilgan maydonlarning nisbati quyidagicha: 
1
2
2
1
l
l
1
S
S


. 
Shunday qilib, chiziqli interpolyatsiyada maydonning orttirilganligi asosan 
qatchalar tarqalgan uchastkaning cho’ziqlik nisbati bilan aniqlanadi. Quduqdagi 
mahsuldor qatchaning qalinligi qancha katta bo’lsa, uning shu quduqdan yaqinroqda 
qiyiqlanishi sodir bo’lsa va foydali qalinlik interpolyatsiya qilinayotgan quduqlar 
orasidagi masofa qanchalik katta bo’lsa, maydonning orttirilganligi va demak, uyum 
hajmining orttirilganligidan darak beradi. 
Ma’lum darajada bir xil tarkibli yaxlit qatlam uchun neft va gazga to’yingan 
hajmning izopaxit xaritasi bo’yicha hisoblash quyidagi formula bo’yicha olib 
boriladi: 
n
n
2
2
1
1
h
f
...
h
f
h
f
V




,
(18.4) 
bunda V 

qatlam hajmi, m
3
; f
1
, f
2
, ..., f
n

ikkita qo’shni izopaxitlar orasidagi 
uchastkalar maydoni, m
2
; h
1
, h
2
, ..., h
n

qo’shni izopaxitlar yig’indisining yarmi 
sifatida aniqlanadigan neft yoki gaz bilan to’yingan o’rtacha qalinlik, m. 
Gorizontni qatlamlarga yoki qatlamni qatchalarga ajratganda kollektorlar 
hajmini alohida qatchalar bo’yicha qalinlikni chiziqli interpolyatsiyalash asosida, 
ularni tashkil qiluvchi o’tkazuvchan qatlam yoki qatchalarning qalinligi yig’indisini 
izopaxit xaritalar bo’yicha o’tkazish kerak (18.2

rasm). 
Alohida izopaxitlarni qatlamlar (qatchalar) bo’yicha bir-birini ustiga qo’yish 
mumkin, agar: 
a) bu qatlam (qatcha)lar bir xil kollektorlik xususiyatlariga ega bo’lsa; 
b) qatlam (qatcha)lardan biri qalinligi bo’yicha o’tkazmaydigan jinslar bilan 
fatsial o’rin almashinmasa va qatlam (qatcha)lar uyumning barcha maydoni bo’ylab 
tarqalgan bo’lsa; 

---

385 
v) qatlam (qatcha)lar o’zida umumiy suv-neftli tutash yuzasi yagona uyumga ega 
bo’lsa. 
Agar yuqorida ko’rsatilgan shartlardan 
bittasiga rioya qilinmaganda ham, kollektorlar 
hajmlarini har qaysi qatlam (qatcha) bo’yicha 
alohida hisoblash kerak. Gorizont (qatlam) 
tarkibidagi kollektorlar hajmlarini alohida-
alohida hisoblanganda, qatlamlarning neft-
gazliligini, quduqlarning mahsuldorligini, suv-
neftli va gaz-neftli chegaralarning mutlaq 
balandliligini aniqlash maqsadida, sinash 
ishlarini 
rejalashtirishga 
diqqat 
bilan 
yondoshish zarur. Bunday hollarda uyumning 
turli qismlaridagi suv-neft tutash yuzasi 
zonasining 
mutlaq 
balandligini 
aniqlash 
maqsadida sinov ishlarini sinchkovlik bilan 
rejalashtirish kerak. 
Qatlamlarning qiyiqlanishi yoki fatsial 
o’rin almashinishidan uning litologik tarkibida 
yuzaga keladigan har xillik uyum hajmini 
hisoblashni 
qiyinlashtiradi, 
ayniqsa 
kollektorlarning 
tarqalish 
chegaralarini 
aniqlashda interpolyatsiya metodini tanlashda 
murakkab bo’lib qoladi. 
Jinslarni fatsial o’rin almashinishida, 
nochiziqli interpolyatsiyani qo’llash zarur. Umuman olganda, qatlamning tuzilishida 
qatlamning qiyiqlanishi bilan bog’liq bo’lgan linzasimonlik ustun bo’lsa, 
kollektorlarning tarqalish chegaralarini aniqlashda chiziqli interpolyatsiyadan 
foydalanish kerak bo’ladi. 
Qatlamlarning o’ziga xos geoelektrik tafsilotlaridan foydalanib, kollektorlarni 
tarqalish chegaralari holatini aniqlash mumkin. Bu usul kollektorlarning potentsial 
qarshiligi (PS)ni nisbiy anomaliyasi (A
PQ
), g’ovakliligi va o’tkazuvchanligi 
oralig’idagi korrelyatsion bog’liqlikka asoslanadi. 
Qatlam qarshiligi anomaliyasi PS litologik tarkibining doimiyligi va eng qulay 
kollektorlik 
xususiyatlari 
bilan 
tavsiflanuvchi 
reper 
gorizontning 
mutlaq 
anomaliyasining nisbati bilan ifodalanadi.
Masalan, Rossiyaning Kumaoldi neft-gaz hududidagi quyi bo’r yotqiziqlarining 
g’ovakliligi 12% dan kam va o’tkazuvchanligi 1,02

10
-15
m
2
bo’lganda kollektorlik 
xususiyatlarini yo’qotadi va shu qiymatlarga mos ravishda nisbiy anomaliya (A
PQ
) 
0,5 ni tashkil qiladi. 
SHunga ko’ra, o’rganilayotgan qatlam o’tkazmaydigan jinslar bilan litologik 
o’rin almashinganda nisbiy anomaliya PS qiymati 0,5 dan kam, kollektorlar tarqalgan 
zonada esa 0,5 dan ko’p ekan. Quduqlar orasidagi A
PQ
parametr qiymatini 
interpolyatsiya qilaturib, ulardan bittasida bu qiymat 0,5 dan ortiq (qatlam kollektor