«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.3.1. Burg’ilangan quduqlar joyini kesmada uning yo’nalishiga moslab 
joylashtirish 
 
Kesmaning tuzishdagi xatoliklarni bartaraf etish maqsadida, qoidaga ko’ra, 
quduqlarning o’rni (nuqtalari) qatlamning yo’nalishi bo’yicha joylashtiriladi (5.7-
rasm,a). Kesmaga quduqning o’rnashgan joyini qatlamning yo’nalishi bo’yicha 
tushirish (5.7-rasm,b) mumkin bo’lmasa yoki quduq kovlangan joyni bunday 
belgilash, masalan T nuqtadan U nuqtaga o’tkazish (5.7-rasm,v) maqsadga muvofiq 
bo’lmasa (chunki funktsiyalar xarakteri T va U nuqtalarda har xil bo’ladi), quduq 
kesma yo’nalishiga perpendikulyar bo’yicha joylashtiriladi (K nuqtadan L nuqtaga, 
M nuqtadan N nuqtaga, T nuqtadan Y nuqtaga). Quduqlar kesmaga bunday 
joylashtirilganda albatta tuzatishlar kiritiladi.
Quduq M ni qatlamning enkayish chizig’i bo’yicha joylashtirish uchun (5.7 b, 
5.7 a-rasmlar) quyidagi tuzatish kiritiladi: 
.
MNtg
β
х
1

(5.2) 

---

72 
Quduqni qatlamning enkayishi bo’yicha joylashtirishda (5.2)-ifoda bo’yicha 
hisoblab chiqarilgan tuzatish qiymati quduq balandligi qiymatidan ayrib tashlanadi 
va quduq kesmaga 
1
2
3
х
h
h


ga (5.8-rasm, a) teng yangi balandlik bilan 
tushiriladi. Quduq qatlamning yuqoriga ko’tarilib borishi bo’yicha joylashtirilganda, 
avval 
hisoblab 
chiqilgan 
tuzatish 
qiymati 
quduqning balandlik qiymatiga qo’shiladi va buni 
kesmada 
1
1
х
h
h


ga teng balandlik bilan 
ko’rsatiladi (5.8-rasm, b). Bunday sharoitda 
quduqning og’zi L
2
nuqtada, birinchi holatda esa 
N
2
nuqtada joylashadi. Quduqni bunday chizishda 
va u kesmaning yo’nalishiga mos holatda 
joylashtirilganda kesmada xatoliklar bo’lmaydi.