«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

18-bob 
SANOAT AHAMIYATIGA MOLIK NEFT ZAXIRALARINI 
HISOBLASH METODLARI 
 
18.1. HAJMIY METOD 
 
Neft zaxiralarini hisoblashning hajmiy metodi keng tarqalgan bo’lib, undan neft 
qatlamining ishlatishning turli rejimlarida va uni razvedka qilishning har qanday 
bosqichida foydalanish mumkin. 
Asosiy hajmiy metoddan tashqari, hozirgi vaqtda uning amalda kam 
qo’llaniladigan turli variantlari mavjud bo’lib, ularga hajmiy- statistik, hajmiy-
og’irlik, maydoniy va izochiziqli variantlardir.
Hajmiy-statistik
variant
kam miqdorda neft berayotgan (nefti tugayotgan) qatlam 
bo’yicha neft beraolish koeffitsientini neftga to’yinganlik koeffitsientiga 
ko’paytirilganidan foydalanishga asoslangan. Bu ko’paytma 
g’ovak hajmidan 
foydalanish koeffitsienti
deb ataladi va u neftga to’yinganlik koeffitsienti va neft 
beraolish koeffitsientlarini alohida aniqlash qiyin bo’lgan, geologik tuzilishi bo’yicha 
shunga o’xshash yangi konlarda neft zaxiralarini hajmiy metodda hisoblash uchun 
qabul qilinishi mumkin. 
Hajmiy-og’irlik varianti
neft shaxta usuli bilan qazib olinayotgan, gravitatsiya 
rejimida bo’lgan qatlamlar hamda ochiq usul bilan ishlanayotgan neftli qatlamlar 
uchun qo’llaniladi. Bunday hollarda nefti bor bo’lgan qatlam hajmini va qatlam 
hajmi birligida neft miqdorini bilaturib neft zaxirasini aniqlash mumkin. 
Maydoniy variant
mazmuni nefti kamayib borayotgan mahsuldor maydonning 
birlik ulushidan va neftga to’yingan 1 m qalinlikdan olingan zaxiralarni aniqlash va 
olingan qiymatlarni geologik tuzilishi bir xil bo’lgan maydonga ekstrapolyatsiya 
qilishdan iborat. Bu variant neft zaxiralarini bashorat qilish (ya’ni, neft zaxiralari 
toifasiga kirmaydiganlarini hisoblash) uchun qo’llaniladi. 
Izochiziqli variant
hajmiy metod formulasining asosiy ko’rsatkichlaridan 
foydalanishdan iborat. Bunday ko’rsatkichlar yoki alohida, yoki ularning ayrimlarini 
ko’paytmasidan foydalaniladi va burg’ quduqlar joylashgan planda grafik usulda 
foydali qazilma miqdorini tavsiflovchi izochiziqlar bilan tasvirlanadi. 
Masalan, hajmiy metod formulasidan quyidagi ko’rsatkichlar guruhi olinadi: 
ushbu burg’ quduq uchun qiymatlar ko’paytmasi hm

va 

q (belgilarni 
pastroqdan ko’ring), shu bilan birga q mahsuldor qatlam uchun doimiy qiymat 
hisoblanadi. Keyin hm

qiymatning izochiziqlari chiziladi va izochiziqlar 
orasidagi o’rtacha qiymatni (

) tegishli maydon f va q qiymatga ko’paytiriladi. 
Natijada zaxiralar kelib chiqadi 
Q=q

f

.
(18.1) 
Izochiziqlar varianti neft zaxiralarini hisoblash ishlarida keng qo’llanilmadi. 
Hajmiy metoddan foydalanishda neft qatlam g’ovaklarida joylashganligi asos 
qilib olinadi. Qatlam g’ovaklarining hajmini neftli qatlamning geometrik o’lchamlari 
va ularni tashkil qiluvchi jinslarning g’ovakliligi orqali aniqlash mumkin. 
Neft zaxiralarini hisoblash uchun quyidagi formula qo’llaniladi: 

---

381 
Q=Fhm

, 
(18.2) 
bunda Q 

olinadigan neft zaxirasi, t; F 

neftli maydon yuzasi, m
2
; h 

neftga 
to’yingan qatlamning qalinligi, m; m 

neftli jinslarning ochiq g’ovaklilik 
koeffitsienti; 


neft bera olish koeffitsienti; 


yer yuzasiga chiqarilgan neftning 
zichligi, t/m
3
; 


neft kirishishini qayta hisoblash koeffitsienti: 

=1/b (b 

qatlam 
neftining hajmiy koeffitsienti). 
Neft zaxirasini hajmiy metod bilan hisoblashda quyidagi ma’lumotlar zarur: 
a) belgilangan zaxiralar toifalarini asoslash, ya’ni gorizontning ustki qismi 
bo’yicha hisoblash planida 

struktura xaritasida zaxiralar chegarasini belgilash, 
quduqni sinash yoki quduqni sinov ishlatish natijalarini shartli belgilarda planda 
tasvirlash;
b) gorizontning yoki qatlamning foydali qalinligi va uning g’ovakliligi hamda 
hisoblash uchun qabul qilingan dastlabki va o’rtacha qiymatlar olinishi va asoslanishi 
metodikasi haqida burg’ quduqlar bo’yicha daliliy ma’lumotlar; 
v) neft tahlili va uni yer yuzasiga olib chiqilganda neftning kirishishi hamda gaz 
omili haqidagi ma’lumotlar; 
g) qatlam bosimi, to’yinish bosimi va kondagi gorizont temperaturasi haqidagi 
daliliy ma’lumotlar: 
d) gorizont rejimi, kollektor tipi va uning xossalari haqidagi ma’lumotlar.