O‘zbekistonтning davlat standartlashtirish tizimi Reja

2 – rasm. O‘zbekiston standarlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish agentligining tashkiliy tuzilmasi.

O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo‘yicha

texnik qumitalar

Texnik qumitalar (TQ) mutaxassislar – davlat va xо‘jalik boshqaruvi manfaatdor idoralari va tadbirkorlik subyektlarining vakolatli vakillari, iste’molchilar, kasaba uyushmasi tashkilotlari, davlat nazorati idoralari va boshqalarning shakllanishi bо‘lib hisoblanadi. TQ yuqori ilmiy – texnikaviy salohiyatga ega bо’lgan korxonalar va tashkilotlar bazasida ta’sis etuvchilar va О’zstandart agentligi (Davarxitektqurilish, Davtabiatqum, SSV) qо’shma buyrug‘i bilan tuziladi.

TQ asosiy vazifasi – xalqaro, davlatlararo, mintaqaviy, davlat va tarmoq standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish sohasidagi faoliyat – O‘z DSt 1.0, RMG 01 bо‘yicha, shartnomali ishlar.

O‘zbekiston Respublikasi standartlashtirish bо‘yicha ishlarning tashkil etilishini, muvofiqlashtirilishini va ishlarning maqbul darajada olib borilishini ta’minlashda standartlashtirish bo‘yicha texnik qumita (TQ)lar bevosita ishtirok etishadi (1 – jadval).

O‘zbekiston Respublikasi standartlashtirish bo‘yicha

texnik qumita (TQ)lari

T/r	Nomlanishi	Vazirlik va mahkamalarning nomlanishi
	«O‘zbekneftegazmahsulot»	«O‘zbekneftegaz» Milliy xolding kompaniyasi
	«Paxta» Assotsiatsiyasi	«O‘zpaxtasanoat» Assotsiatsiyasi
	«Don mahsulotlari»	«O‘zdonmahsulot» Kompaniyasi
	«Yog‘moytamakisanoat»	«Yog‘moytamakisanoat» Assotsiatsiyasi
	«Ipakchilik mahsulotlari»	«O‘zbek ipagi» Assotsiatsiyasi
	«Oziqovqatsanoat»	«Oziqovqatsanoat» Assotsiatsiyasi
	«O‘zmevasabzavotuzum – sanoat»	«O‘zmevasabzavotuzumsanoat – xolding» Kompaniyasi
	«Aloqa va informatika»	O‘zbekiston aloqa va ma’lumotlashtirish agentligi
	«Navurug‘nazorat»	Respublikanskaya stansiya pervichnogo semenovodstva i semenovedeniya selskoxozyaystvennix kultur
1	«O‘zavtosanoat»	«O‘zavtosanoat» Assotsiatsiyasi
	«Gо‘sht va sut»	«O‘zgo‘shtsutsanoat» Assotsiatsiyasi
	«Davarxitekstqurilish»	Davlat arxitektura va qurilish bo‘yicha qumitasi
	«O‘zbektelekom»	«O‘zbektelekom» Aksionerlik kompaniyasi
	«Kimyosanoat»	«O‘zkimyosanoat» Davlat aksionerlik kompaniyasi
	«O‘zbekengilsanoat»	«O‘zbekengilsanoat» Aksionerlik kompaniyasi
	«O‘zbekcharmpoyabzali»	«O‘zbekcharmpoyabzali» Assotsiatsiyasi
	«Shoyi»	«O‘zbek ipagi» Assotsiatsiyasi

1 – jadval

Standartlashtirish bo‘yicha meyoriy hujjatlar va toifalari

Standartlashtirish bo‘yicha me’yoriy hujjatlar davlat boshqaruv idoralari, xo‘jalik faoliyati subyektlari ishlab chiqish, ishlab chiqarishga mahsulotni tayyorlash, uni ishlab chiqish, realizatsiyasi (yetkazish, sotish), foydalanish (ekspluatatsiya), saqlash, tashishi va utillashtirish, xizmatlar ko‘rsatish va ishlarni bajarishda, texnik (konsruktorlik, texnologik, loyihalash) hujjatlarni ishlab chiqishda hamda texnik shartlar, mahsulotga (ko‘rsatiladigan xizmatlarga) qo‘yiladigan katalog varaqalari qo‘llaniladi.

O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirish bo‘yicha kuchga ega bo‘lgan me’yoriy hujjatlar ro‘yxati 2 – jadvalda keltirilgan.

2 – jadval

Standartlashtirish bo‘yicha me’yoriy hujjatlar

Hujjatning nomlanishi	Ta’rifi	Belgilanishi	Qo‘llanish sohasi
O‘z Respublikasi Davlat standarti	«O‘zstandart» agentligi tomoni-dan qabul qilingan standart	O‘zDSt	O‘zbekiston Respublikasi
Hududiy standart	Standartlashtirish bo‘yicha hududiy tashkilot qabul qilgan standart.	GOST	Hudud a’zolari bo‘lgan davlatlar
Davlatlararo standart (hududiy standart shaklida ham bo‘lishi mumkin)	Davlatlararo standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish bo‘yicha Kengash yoki Davlatlar-aro qurilishda sertifikatlashtirish va standartlashtirish, texnik me’yorlashtirish bo‘yicha ilmiy – texnik komissiyasi qabul qilgan standart.	GOST	Mamlakatlar – Davlatlararo Kengash a’zolari (MDH davlatlari) va (yoki)Davlatlar – aro ilmiy – texnik komissiyasi
Xalqaro standart	Standartlashtirish bo‘yicha Xalqaro tashkilot qabul qilgan standart	ISO, MEK, ISO/MEK	Mamlaktlar – ISO va MEK a‘zolari
Texnik – iqtisodiy ma’lumotlar klassifikatori	«O‘zstandart» agentligi qabul qilgan hujjat	O‘z DT	O‘zbekiston Respublikasi
Tarmoq standarti	Davlat boshqaruv idorasi uni belgilangan layoqatida mahsulot, ish va xizmat tarmoqlar qiymatida qabul qilingan standart	TSt	Bir yoki bir necha tarmoqlar
Korxona standarti	Korxona tasdiqlagan standart	KSt	Aynan korxona va boshqa xo‘ja – lik subyektlari shartnomalarni bajarishda

1	2	3	4
Texnik shart	Ma’lum mahsulot (buyum, material, modda)ga ishlab chiqilgan hujjat	TSH	Ma’lum mahsulot, buyum, material va moddalarga
Yo‘riqnoma	Standartlashtirish, metrologiya, sertifikatlashtirish va akkreditlashtrish sohasida majburiy o‘rnatilgan tashkiliy – texnik va (yoki) umumtexnik tartibi (qoida, protsedura), muvofiq yo‘nalishda ishlarni bajarish usuli hamda bu ishlar natijalarini rasmiylashtirishga talablarni qo‘llash hujjati	O‘zRH	O‘zbekiston Respublikasi

О‘zbekiston Respublikasida amaldagi barcha davlat, davlatlararo, hududiy va boshqa davlatlar milliy standartlari har yilda «Davlat standartlari» ro‘yxatiga kiritilib boriladi.

1. 
   O‘zbekiston hududida yuritiladigan normativ hujjatlar
   

O‘zbekiston hududida yuritiladigan normativ hujjatlar

^{O‘zstandart agentligi tomonidan tasdiqlanadi.}

Davlatlararo standart – GOST

O‘zbekiston davlat standarti – O‘z DSt

Umumdavlat klassifikatori – O‘z DT

Normalar va qoidalar – *)

O‘zbekiston rahbariy hujjati – O‘z RH

Tavsiyalar – O‘z T

Tarmoqlar bo‘yicha yuritiladigan normativ hujjatlar

^{Tarmoq tashkilotlar tomonidan tasdiqlanadi.}

Tarmoq standarti –TSt

Tarmoq klassifiqatori –TT

Normal va qoidalar – *)

Rahbariy hujjat – RH

Tavsiyanomalar –T

Ma’muriy – hududiy normativ hujjatlar

^{Viloyat hokimlari tomonidan tasdiqlanadi.}

Ma’muriy –hududiy standart –MHSt

Korxona bo‘yicha normativ hujjatlar

^{Korxona rahbarlari tomonidan tasdiqlanadi.}

Texnik shartlari – TSh

Korxona standarti – KSt

Xulosa

Prezidentimiz tomonidan 1993 yilning 28 dekabrida imzolangan “Standartlashtirish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni standartlashtirish bo‘yicha qoidalar, me’yoriy hujjatlar, standartlar ustidan davlat nazorati, unga doir ishlarning moliyaviy ta’minoti va ularning hayotga tadbiq etilishi, standartlashtirish bo‘yicha ishlarni o‘tkazishning yanada yuqoriroq rivojlanish bosqichiga ko‘tarilishiga asos bo‘ldi.

“Standartlashtirish to‘g‘risida” qonun 5 bo‘limdan iborat bo‘lib, bu bo‘limlar 12 moddani o‘z ichiga olgan. Respublikamizda standartlashtirish tizimi, standartlashtirish ishlarini o‘tkazish, qonun hujjatlari, xalqaro shartnomalar, me’yoriy hujjatlar, davlat nazorat organlari, davlat inspektorlari, ularning huquqlari va javobgarligi, standartlashtirish va nazorat qilishga doir ishlarning moliyaviy ta’minoti, standartlarni qo‘llashni rag‘batlantirish bo‘yicha keng ma’lumotlar berilgan.

Qonunga muvofiq standartlashtirish ishlarini o‘tkazishning umumiy qoidalarini, manfaatdor tomonlarning davlat boshqaruv organlari, jamoat birlashmalari bilan olib boriladigan hamkorlikdagi ishining shakl va usullarini “O‘zstandart” agentligi belgilaydi.

Respublikamizda standartlashtirish ishlarini o‘tkazishning umumiy texnik qoidalarini tartibga solib turuvchi davlat standartlashtirish tizimi faoliyat ko‘rsatadi. Shuningdek, qonunga muvofiq davlat boshqaruv organlari o‘z vakolatlari doirasida standartlar va texnik shartlarni ushbu qonunni qo‘llashga doir yo‘riqnomalar va izohlarni ishlab chiqadilar, tasdiqlaydilar, nashr etadilar. Standartlarni nashr qilish va qayta nashr etishni ularni tasdiqlagan organlar amalga oshiradilar.

Ma’lumki, O‘zbekiston Respublikasida standartlashtirishga doir me’yoriy hujjatlar, shuningdek standartlashtirish qoidalari, normalari, texnik – iqtisodiy axborot klassifikatorlarini ishlab chiqish va qo‘llash tartibi “O‘zstandart” tomonidan belgilanadi.

Qonunning II bo‘lim 6 – moddasiga binoan standartlashtirishga doir me’yoriy hujjatlar vatanimiz hamda chet el fan va texnikasining zamonaviy yutuqlariga asoslangan va O‘zbekiston Respublikasining manfaatlari himoya qilinishini va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning raqobat qila olish imkonini ta’minlash uchun asosli hollarda standartlarda istiqbolga mo‘ljallangan, an’anaviy texnologiyalarning imkoniyatlaridan ildamlashgan dastlabki talablar belgilab qo‘yilishi alohida ko‘rsatilgan.

Qonunda davlat yo‘li bilan stndartlashtirish va nazorat qilishga doir ishlarning moliyaviy ta’minoti, mahsulot ishlab chiqarishni amalga oshirayotgan va mahsulotlarni standartlarga muvofiqlik belgisi bilan tamg‘alash huquqini olgan xo‘jalik faoliyati sub’ektlarini iqtisodiy qo‘llab – quvvatlash va rag‘batlantirish chora – tadbirlari O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanishi ko‘rsatilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.Toru Yoshizav, Handbook of optical metrology, 2008.

2.A.E. Fridman, Quality of Measurements.A metrological reference, 2012

3.Дворин В.М. Абдуазизов А.А. Метрология стандартизатсия и управлние качством.Тошкент 2015.

4.Клевлеев В.М. Метрология стандартизатсии и сертификации. Москва 2004. 422стр.

Internet saytlar

1.www.lex.uz -O’zR Adliya vazirligi sayti.

2.www.ziyonet.uz-O’zR Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirlagi sayti.

3.www.bilim.uz - O’zR Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirlagi sayti.

4.www.unicon.uz

5.www.merolog.ru