O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Kaliynianiqlash.

Tayyoreritmadan 5-10 mlolib, hajmi 50 mllikimyoviystakangasolinadivaalangalifotometrdakaliyaniqlanadi. Buxamgrafikjadvalyordamidahisoblanadi. Knikuyidagiformulaorqalianiqlashmumkin:

k = mg/100 grquruqtuproquchun

a – grafikbo’yichaK₂Oningkonsentratsiyasiko’rsatkichi, mg;

E – so’rimningumumiymiqdori, ml;

v – aniqlashuchunolinganso’rim, ml;

s – tuproqog’irligi, g;

1000 – 1 kgtuproquchunhisoblashkoeffitsienti.

K – quruqtuproquchunolinganko’rsatkich.

TuproqtarkibidaginitratliazotmiqdoriniGranvaldLyajuusulibilananiqlash

Tuproqtarkibidaginitratlarhavonamligidagituproqdaaniqlanadi. UlartuproqningsingdirishkompleksigakirmaydivasuvdayaxshieriydiShuninguchuntuproqningpastkikatlamlarigayokiyuzakatlamlargako’tarilishimumkin. Nitratlarnituproqdandistillangansuvyoki 0,1nKSl eritmasiorqaliajratibolishmumkin.

Nitratlarnianiqlashningmohiyati – Granvald-Lyajuusuliishqoriymuxitdadisulfofenolkislotata’sirettirishyo’libilansuyuqlikningcho’kmagatushirishgaasoslangan:

С₆Н₃ОН(НSO₃)₂ + 3HNO₃ = С₆ Н₂ОН(NO₂)₃ + 2H₂SO₄ + H₂О

Disulfofenolkislotatrinitrifenol

Ishqorkuyilgandanso’ngsarikranglinitrathosilalari:

С₆ Н₂ОН(NO₂)₃+КОН = С₆ Н₂(NO₂)₃+ ОК + H₂O

Nitratlarnianiqlashgaxloridvaammiaktuzlarihalakitberadi.

Ishningborishi.

1.Suvliso’rimtayyorlashuchun 10 – 50gyangituproqdanolinadi. Hosilbo’lakchalarqo’lbilanmaydalabyuboriladivatuproqnamligigako’ratortibolinadi. (Jadvalgakaralsin)

Tuproqningnamligigako’ranamunaolish

Taxminiynamlikmiqdori, %	Namunaog’irligi, g	Quyishkerakbo’lgansuvmiqdori, ml
0	25	125
2	25,6	125
4	26,3	125
6	26,8	125
8	27,6	125
10	28,4	125
12	29,2	125
14	30,0	125
16	30,9	125
18	31,8	125
20	32,8	125
22	33,9	125
24	35,0	125

Tortibolingantuproq 500 mlkonussimonkolbagasolinib, 5 minutdavomidachaykatibturiladi.

2. Kolbadagiaralashmaburmalifiltrorqalifiltrlanadi. Agarso’rimranglibo’lsa, unialbattarangsizlantirishlozim. Buninguchun, so’rimdan 50 mlolinadivaustiga 2ml 7% liachchiqtoshko’shiladiva 20 % ammiakeritmasidankuykahosilbo’lgunchatomizibturiladi. Kuykalieritmani 100 mllio’lchovkolbasigao’tkaziladivadistillangansuvbilanbelgisigacha yetkazilib, filtrlanadi.

3.So’rimdan 10 – 40 mlolib, chinnipiyolachada, suvhammomidabug’latiladi.

5.Quruqkolidklichinnipiyolachagaaniq 1mldisulfofenoleritmasidansolinib, shishatayoqchabilanyaxshilabkiriladi.

6.10-15 minutdanso’ngpiyolachaga 15 mldistillangansuvkuyilibichidagimassayaxshilabaralashtiriladi.

7. Piyolachadagieritmalakmusqog’oziorqali 10% linatriyishqoribilano’zgarmassarikranggachaneytrallanadi. Agarkaliyishqoribilanneytrallansa, undaishqoriymuhithosilbo’lishikerak. (lakmusqog’ozko’karadi.)

8.Eritmachinnipiyolachadandistillangansuvbilan 50 yoki 100 mllio’lsovkolbasigayuvibtushiriladivabelgisigacha yetkaziladivadarholkolorimetrlashlozim. AmmoniyazotuchuntuzilgangrafikdanFEKko’rsatkichlarigamoskeluvchisonlarniolib, kuyidagiformulabo’yichahisoblanadi:

k = mg\ 1kgquruqtuproquchun

a – grafikbo’yichatopilganko’rsatkich, mg;

E – so’rimningumumiymiqdori, ml;

v – aniqlashuchunolinganso’rim, ml;

s – tuproqog’irligi, g;

1000 – 1 kgtuproquchunhisoblashkoeffitsienti.

K – quruqtuproquchunolingankoeffitsient.

Xlorioniko’pmiqdordamavjudbo’lganayrimholatlardaso’rimbug’latilganvaqtda, azotkislotaningma’lumbirqismyo’koladi:

4HNO₃ + 8НСl =2NO₂Сl + 2NOСl + 2Сl₂ + 6Н₂О

Buninguchunso’rimnibug’latishdanoldinxlorioniniqumushnitratbilancho’ktiribolishkerak. cho’ktiribolishkerak. 10 mlso’rimga 0,5 ml 10% lio’rtachakaliyxromateritmasidanko’shilib, qumushnitratbilantitrlanadi.(pushtiranghosilbo’lishikerak).

Analiznatijalaritegishlijadvallarko’rinishidarasmiylashtiriladi.

Kesmanomeri

Chuqurligi, sm

Tuproqog’irligi,g

Filtratningumumiyhajmi, ml

Analizuchunolinganso’rim, ml

Nitratlar,mg