O‗zbekistonrespublikasi oliyvao‗rtamaxsusta‘limvazirligi

 
Videoadapterlar 
Videoadapterlar  takomillashishning  uzoq  yo‗lini  bosib  o‗tishdi; 
birinchi 
personal 
kompyuterlarda 
monitor 
sifatida 
turmushdagi 
televizorlardan  foydalanishdi,  hozirgilari  esa  kompyuterni  quvvatli 
grafikaviy stantsiyaga aylantirmoqda. Bu oraliqda plata va standartlarning 
bir necha avlodi almashdi. 
Dastlab  MDA  –  Monochrome  Display  Adapter  (displeyning  monoxrom 
adapteri)  standarti  paydo  bo‗ldi.  MDA  platasi  ekranga  faqat  alfavit-
raqamli  informatsiya  –  harflar  va  raqamlarni  chiqarish  qobiliyatiga  ega 
edi; hech qanday grafika va rang yo‗q edi. 
MDAni almashtirgan CGA – Color Graphics Adapter (rangli grafika 
adapteri) nafaqat matnli, balki grafikaviy rejimda ham ishladi va berilgan 
o‗n oltita rangdan to‗rttasi chiqishini ta‘minlab turdi. 
EGA – Enhanced Graphics Adapter (yaxshilangan grafika adapteri) 
64 rang palitrasidan ekranga chiqadigan ranglarni 16 tagacha yetkazdi va 
ekranga chiqariladigan grafika sifatini sezilarli yaxshiladi. EGA standarti 
paydo bo‗lishi bilan grafikaviy dasturlardan, jumladan birinchi Microsoft 
Windows operatsion tizimlaridan, keng foydalanish boshlandi. 
VGA  –  Video  Graphics  Array  videostandarti  eng  qulay,  bugungi 
kungacha  foydalanilayotgan  bo‗lib,  asta-sekin  SVGA  (Super-VGA) 
standartiga  o‗tdi.  VGAning  birinchi  platalari  262  144  rang  palitrasidan 
256 rangni ekranga chiqardi. Keyinchalik VGA bilan birga mos keladigan 

---

166 
 
juda ko‗p platalar paydo bo‗ldi, ularda mumkin bo‗lgan rang tuslari 16,8 
milliongacha etdi (True Color rejimi). 
Videoadapterlarni  ishlab  chiquvchilarning  umumiy  intilishi  –  monitor 
ekranida  asliga  maksimal  yaqinlashgan  mumkin  qadar  sifatliroq  tasvirni 
olishdir.  Bunda  quyidagi:  aks  ettirilayotgan  ranglar  sonini  ko‗paytirish; 
aniq va har xil tasvirlash qobiliyatini orttirish; tasvirni  ekranga chiqarish 
tezligini tezlashtirish vazifalari doim bo‗ladi. 
Aniq  va  har  xil  tasvirlash  qobiliyati  (разрешающаясpособность) 
bevosita  ekranga  chiqariladigan  tasvirning  alohida  nuqtalari  –  piksellar 
bilan bog‗liq. Odatda gorizontal va vertikal bo‗yicha piksellar soni haqida 
gapirishadi. VGA rejimida aniq va har xil tasvirlash qobiliyati – 640x480 
nuqta.  Bugungi  kunda  SVGA  –  800

600,  1024

768,  1280

1024, 
1600

1200 va undan ko‗p nuqtalar rejimlari qo‗llanmoqda. 
Bir  paytda  aks  ettiriladigan  ranglar  sonini  rang  chuqurligi 
(глубинойцвета)  yoki  rang  tasvirlash  qobiliyati  (цветовоеразрешение) 
deb  atashadi.  Rang  tasvirlash  qobiliyati  tasvirning  har  bir  nuqtasi  uchun 
xotiraning necha biti ajratilganiga bog‗liq. Sakkiz bit ajratilganda mumkin 
bo‗lgan ranglar soni 256 (ikkining sakkizinchi darajasida)ta, 16 bit 65 536 
rangni beradi – bu rejim High Color deb ataladi, True Color (16 777 216 
rang)  rejimi  piksellar  rangini  kodirovkalash  uchun  24  bitdan 
foydalanilganda erishiladi. 
Zamonaviy  videoadapterlar  bundan  ham  yuqori  razryadga  egalar, 
masalan  bir  nuqtaga  32  bit,  lekin  bunda  ko‗rinadigan  ranglar  soni 
ortmaydi.  Qo‗shimcha  razryadlarda  saqlanadigan  informatsiya  maxsus 
dasturlar  tomonidan  grafikani  aks  ettirish  operatsiyalarini  tezlashtirish 

---

167 
 
uchun  yoki  poligrafiya  mahsulotini  tayyorlashda  kompyuterdan 
foydalanilganda rangni uzatishni yaxshilash uchun foydalaniladi.