O‗zbekistonrespublikasi oliyvao‗rtamaxsusta‘limvazirligi

1-Bob. LOYIHALASH JARAYONLARINI 
AVTOMATLASHTIRISH ASOSLARI FANINING MAQSADI VA 
FAZIFALARI. 
 
1.1. Fanining maqsadi va mohiyati. 
 
Fanning  o‗qitilishidan  maqsad  -  loyihalash  jarayonlarini:  ularning 
ob'ektlarini,  bosqichlarini  va  strukturasini;  loyihalash  jarayonlarini 
avtomatlashtirish  metodlarini  hamda  ALT  strukturasi  va  ta'minoti 
bo‗yicha  yo‗nalishlar  profiliga  mos,  ta'lim  standartlarida  talab  qilingan 
bilimlar darajasini ta'minlashdir. 
Fanning  ishlab  chiqarishdagi  o‗rni  shundan  iboratki,  texnologik 
jarayonlar,  maxsulot  ishlab  chiqarish  va  avtomatlashtirish  masalariga 
asos bo‗ladi. 
Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish asoslari o‗quv fani yangi 
informatsion-kommunikatsion  texnologiyalarni  o‗zlashtirish,  ulardan 
foydalanish va ularni ishlab chiqarishga tadbiq etish uchun asos yaratadi. 
Fanni 
o‗qitishda 
zamonaviy 
axborot 
va 
pedagogik 
texnologiyalaridan tizimli ravishda foydalaniladi. 
Fanni 
talabalarga 
nazariy 
va 
amaliyo‗gatishda 
quyidagicha 
yo‗nalishlardabilim beriladi: 
- 
muammoli tasnifdagi mavzular bo‗yicha; 
- 
mustaqil o‗zlashtirilishi murakkab bo‗lgan bo‗limlar bo‗yicha; 
- 
ta'lim oluvchilarda alohida qiziqish o‗yg‘otuvchi bo‗limlar bo‗yicha; 
- 
oldinga siljigan (продвинуть) ma'ruzalarni o‗qish yo‗li bilan; 

---

11 
 
- 
mustaqil  ta'lim  olish  va  ishlash,  kollokviumlar  va  munozaralar 
jarayonida  o‗zlashtiriladigan  bilimlar  bo‗yicha  ishbilarmonlar  o‗yini 
o‗tkazish yo‗li bilan amalga oshirishni nazarda tutadi. 
Mustaqil  ish  jarayonida  talaba  texnikaviy  adabiyotlar  va  internet 
materiallari  bilan  ishlashni  uddalashini  namoyon  qilishi,  zarur 
ma'lumotlarni  izlab  topishi,  jamlashi,  ularni  tizimlashtirishi  va  taqlil 
qilishi,  auditoriya  mashqulotlari  paytida  qabul  qilgan  informasiyasini 
to‗g'ri mushohada qilish qobiliyatini ko‗rsatishi zarur. 
Fanning 
o‗qitilishida 
yangi 
pedagogik 
va 
axborot 
texnologiyalaridan  umumli  foydalanish  ko‗zda  tutiladi.  Nazariy 
ma‘lumotlar  amaliyot  va  ko‗rgazmalilik  bilan  mustaxkamlangandagina, 
chuqur  bilimga  ega  bo‗lish  mumkin.  Shuning  uchun  dasturda  amaliy-
laboratoriya ishlariga katta e‘tibor qaratilgan. Talabalarning «Loyihalash 
jarayonlarini  avtomatlashtirish  asoslari»  fanini  o‗zlashtirishlari  uchun 
o‗qitishning ilg‗or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi axborot- 
kommunikasiya  va  pedagogik  texnologiyalarini  tadbiq  qilish  muhim 
ahamiyatga  egadir.  Fanni  o‗qitishda  pedagogik  texnologiyalardan 
«Fikrlar xujumi», «Klaster» metodi, «Bumerang», «Skorobey», «Tarozi», 
«Yelpig‗ich»  texnologiyasi  va  boshqalardan  foydalaniladi.  Fanni 
o‗zlashtirishda darslik, o‗quv va uslubiy qo‗llanmalar, elektron ateriallar, 
tarqatma 
materiallar, 
virtual 
stentlardan 
foydalaniladi. 
Nazariy 
ma‘lumotlar  amaliyot  va  ko‗rgazmalilik  bilan  mustaxkamlashi  kerak. 
Amaliy  va  laboratoriya  mashg‗ulotlari  kompyuter  texnologiyalari 
yordamida o‗tkaziladi. 
Shaxsga yo‗naltirilgan ta‘lim. Bu ta‘lim o‗z mohiyatiga ko‗ra ta‘lim 
jarayonining  barcha  ishtirokchilarini  to‗laqonli  rivojlanishlarini  ko‗zda 

---

12 
 
tutadi. Bu esa ta‘limni loyihalashtirilayotganda, albatta, ma‘lum bir ta‘lim 
oluvchining  shaxsini  emas,  avvalo,  kelgusidagi  mutaxassislik  faoliyati 
bilan  bog‗liq  o‗qish  maqsadlaridan  kelib  chiqqan  holda  yondoshilishni 
nazarda tutadi. 
Tizimli  yondashuv.  Ta‘lim  texnologiyasi  tizimning  barcha 
belgilarini  o‗zida  mujassam  etmog‗i  lozim:  jarayonning  mantiqiyligi, 
uning barcha bo‗g‗inlarini o‗zaro bog‗langanligi, yaxlitligi. 
Faoliyatga 
yo‗naltirilgan 
yondoshuv. 
SHaxsning 
jarayonli 
sifatlarini shakllantirishga, ta‘lim oluvchining faoliyatni aktivlashtirish va 
intensivlashtirish,  o‗quv  jarayonida  uning  barcha  qobiliyati  va 
imkoniyatlari,  tashabbuskorligini  ochishga  yo‗naltirilgan  ta‘limni 
ifodalaydi. 
Dialogik yondoshuv. Bu yondoshuv o‗quv munosabatlarini yaratish 
zaruriyatini bildiradi. Uning natijasida shaxsning o‗z-o‗zini faollashtirishi 
va o‗z-o‗zini ko‗rsata olishi kabi ijodiy faoliyati kuchayadi. 
Hamkorlikdagi  ta‘limni  tashkil  etish.  Demokratik,  tenglik,  ta‘lim 
beruvchi  va  ta‘lim  oluvchi  faoliyat  mazmunini  shakllantirishda  va 
erishilgan  natijalarni  baholashda  birgalikda  ishlashni  joriy  etishga 
e‘tiborni qaratish zarurligini bildiradi. 
Muammoli  ta‘lim.  Ta‘lim  mazmunini  muammoli  tarzda  taqdim 
qilish  orqali  ta‘lim  oluvchi  faoliyatini  aktivlashtirish  usullaridan  biri. 
Bunda  ilmiy  bilimni  ob‘ektiv  qarama-qarshiligi  va  uni  hal  etish 
usullarini,  dialektik  mushohadani  shakllantirish  va  rivojlantirishni, 
amaliy faoliyatga ularni ijodiy tarzda qo‗llashni mustaqil ijodiy faoliyati 
ta‘minlanadi. 

---

13 
 
Axborotni  taqdim  qilishning  zamonaviy  vositalari  va  usullarini 
qo‗llash -yangi kompyuter va axborot texnologiyalarini o‗quv jarayoniga 
qo‗llash. 
O‗qitishning  usullari  va  texnikasi.  Ma‘ruza  (kirish,  mavzuga  oid, 
vizuallash),  muammoli  ta‘lim,  keys-stadi,  pinbord,  paradoks  va 
loyihalash usullari, amaliy ishlar. 
O‗qitishni  tashkil  etish  shakllari:  dialog,  polilog,  muloqot 
hamkorlik va o‗zaro o‗rganishga asoslangan frontal, kollektiv va guruh. 
O‗qitish  vositalari:  o‗qitishning  an‘anaviy  shakllari  (darslik, 
ma‘ruza matni) bilan bir qatorda - kompyuter va axborot texnologiyalari. 
Kommunikatsiya  usullari:  tinglovchilar  bilan  operativ  teskari 
aloqaga asoslangan bevosita o‗zaro munosabatlar. 
Teskari aloqa usullari va vositalari: kuzatish, blits-so‗rov, oraliq va 
joriy  va  yakunlovchi  nazorat  natijalarini  tahlili  asosida  o‗qitish 
diagnostikasi. 
Boshqarish  usullari  va  vositalari:  o‗quv  mashg‗uloti  bosqichlarini 
belgilab beruvchi texnologik karta ko‗rinishidagi  o‗quv mashg‗ulotlarini 
rejalashtirish, 
qo‗yilgan 
maqsadga 
erishishda 
o‗qituvchi 
va 
tinglovchining  birgalikdagi  harakati,  nafaqat  auditoriya  mashg‗ulotlari, 
balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazorati.