O`zbеkistоnrеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа`lim vаzirligi islоm kаrimоv nоmidаgi toshkеnt dаvlаt tехnikа unеvirsitеti tеrmiz filаli

Chaqiqtosh (shag‘al)ning namligi, g‘ovakligi va suv shimuvchanligini aniqlash.
1.CHaqiq tosh (shag‘al) ning namligini aniqlash
CHaqiq tosh (shag‘al) ning namligi - nam holatdagi massasini quruq holatdagi massasi bilan solishtirish yo‘li orqali aniqlanadi.


Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: laboratoriya tarozisi, quritish javoni


Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazish tartibi

1. 
   CHaqiq tosh (shag‘al) ning namligini aniqlash fraksiyalari o‘lchamiga qarab namunalar tortib olinadi. Namunalar massasi kamida quyidagicha bo‘lishi kerak:
   

1,0 kg — CHaqiq tosh (shag‘al) fraksiyasi o‘lchami 5 -10 mm uchun ;

1,5 kg — shunday 10-20 mm uchun;
2,5 kg— » 20-40 mm uchun;
5,0 kg — » 40 - 70 (80) mm uchun.

2. CHaqiq tosh (shag‘al) namunasi idishda tortib olinib, doimiy massasigacha quritiladi va yana massasi tortiladi.

3. CHaqiq tosh (shag‘al) ning namligi massasi bo‘yicha quyidagi formula orqali aniqlanadi:
,
Buerda: m_s — namunaning nam holatdagi massasi, g;
t —namunaning quruq holatdagi massasi, g.

4. 
   CHaqiq tosh (shag‘al) ning g‘ovakligini aniqlash
   

Materialning g‘ovakligi uning hajmini bo‘shliklar, g‘ovakliklar bilan to‘ldirib turish darajasi bilan xarakterlanadi.
CHaqiq tosh (shag‘al)ning g‘ovakligi aniqlangan o‘rtacha va to‘kma zichliklari bo‘yicha hisoblab topiladi.
CHaqiq tosh (shag‘al)ning yoki tog‘ jinslarining g‘ovakligi V_g‘ov hajm bo‘yicha quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
,
Bu erda: _sr — chaqiq tosh (shag‘al)ning yoki tog‘ jinslarining o‘rtacha zichligi, g/sm³;
 — chaqiq tosh (shag‘al)ning yoki tog‘ jinslarining haqiqiy zichligi, g/sm^3..

5. 
   CHaqiq tosh (shag‘al) ning suv shimuvchanligini aniqlash
   

CHaqiq tosh (shag‘al) ning suvshimuvchanligi uning suvga to‘yintirilgandan keyingi massasi bilan quritilgandan keyingi massasini solishtirish orqali aniqlanadi.


Kerakli o‘lchov vositalari va qo‘shimcha jihozlar: raqamli stol tarozisi, quritish javoni, namunani suvda saqlash uchun idish, metall щetka.


Sinovga tayyorgarlik va uni o‘tkazishtartibi

1. CHaqiq toshning suv shimuvchanligini aniqlash uchun sinalayotgan namuna donalarining yiriklik darajasiga qarab, sinov uchun zarur miqdorda namuna tanlab olinadi. Tanlab olingan namuna tozalanib quritiladi. SHundan so‘ng namuna harorati uy haroratidan farq qilmaydigan suvda 48 soat ivitib qo‘yiladi. SHu muddat o‘tgandan keyin namuna suvdan olinib, yumshoq ho‘l latta bilan artiladi va darhol tarozida tortiladi.

2. Suvshimuvchanlikquyidagi formula orqali aniqlanadi:
,
Buerda: t —namunaning quruq holatdagi massasi, g;
m₁— namunaning suvga to‘yintirilgan holatdagi massasi.
3-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI