O‘zbekistonning mustaqil yuksalishi mobaynida qilingan ishlarni

O‘zbekistonning mustaqil yuksalishi mobaynida qilingan ishlarni

sarhisob qiladigan boʻlsak, ulkan yutuqlar qoʻlga kiritilganligining

guvohi boʻlamiz. Shuningdek, «Buxgalteriya hisobi» sohasida ham

keyingi yillarda Oʻzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi, Oʻzbekis-

ton Respublikasi Davlat Soliq qoʻmitasi hamda Oʻzbekiston Respub-

likasi buxgalterlari va auditorlari milliy assotsiatsiyasi tomonidan

buxgalteriya hisobinining tamoyillarini rivojlantirish maqsadida bir

qator ibratli ishlar amalga oshirilmoqda.

Buxgalteriya hisobini tartibga soluvchi qonunlar qabul qilinishi,

ular boʻyicha xalqaro talablarga javob beradigan milliy standartlar

va boshqa me'yoriy hujjatlar yaratilishi, hisob milliy satandartlarining

buxgalteriya hisobi xalqaro standartlariga tenglashtirilishi, vatani-

mizning jahon iqtisodiyotiga integrallashuvida katta ahamiyat kasb

etadi.

Respublikamiz oliy va oʻrta maxsus o‘quv yurtlarida berilayotgan

iqtisodiy bilimlar ichida muhim o'rinlardan birini buxgalteriya hisobi

egallaydi. Chunki, buxgalteriyani biznesning tili deydilar.

Buxgalteriya hisobi ma’lumotlari xoʻjalik mexanizmining tarkibiy

qismi boʻlib, marketingdek, menejmentdek ishbilarmonlik va tadbir-

korlik faoliyatlarini iqtisodiy axborotlar bilan ta'minlovchi asosiy

manba hisoblanadi.

Shularni hisobga olgan holda ushbu darslik Toshkent Moliya va

iqtisodiyot kolleji o‘qituvchilari Ulugʻbek

Inoyatov, Surayyo Yusupo-

va, Feruza Salimbekovalar tomonidan Oʻzbekiston Respublikasi Oliy

va o'rta maxsus ta'lim vazirligi, Oʻrta maxsus kasb-hunar ta'limi

markazi, Oʻrta maxsus kasb-hunar ta'limini rivojlantirish instituti

tomonidan budjet tashkilotlari, kichik korxonalar, sanoat tarmoqlari,

qishloq xo'jaligi korxonalari hisobchi xodimlari hamda kasb-hunar

kollejlari talabalari foydalanishlari uchun qayta nashrga tayyorlandi.

O‘quv qoʻllanmada hisobning mohiyati va tashkil etilishi, pul

mablagʻlari bilan hisoblashuvlar va kredit muomalalarining hisobi,

moddiy zaxiralar hisobi, asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar hisobi,

mehnat va ish haqini hisobga olish, ishlab chiqarish xarajatlari va
mahsulot tannarxi kalkulyatsiyasi hisobi, kichik korxonalar hamda

3

fermer xoʻjaliklarida buxgalteriya hisobining tashkil etilishi, tayyor

mahsulot va uni sotishning hisobi, fondlar va moliyaviy natijalarni

hisobga olish, buxgalteriya hisoboti, budjet muassasalarida buxgal-

teriya hisobining xususiyatlari mavzulari talabalar uchun oddiy va

tushunarli qilib ko'rsatib berilgan.

Mamlakatimizda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarda

buxgalteriya hisobi va hisobotini mustaqil fan hamda amaliyotda

kompaniyalar boshqaruvining muhim boʻgʻini sifatida xalqaro

standartlarga muvofiqlashtirish oʻta muhim vazifalar sirasiga kiradi.

Iqtisodiyotimizning barcha jabhalarida boʻlgani kabi, buxgalteriya

hisobi borasida ham ulkan oʻzgarishlar sodir boʻldi. Keyingi yillar

mobaynida xalqaro standartlarga toʻla-toʻkis javob beruvchi

buxgalteriya hisobi tizimini yaratish borasida koʻpgina islohotlar olib

borilmoqda. Buxgalteriya hisobidan foydalanuvchilar doirasi ancha

kengayib borayotganligi, integratsiya
jarayonlari chuqurlashayotganligi,

qoʻshma korxonalar barpo etilayotganligi, jahon moliya bozoriga

chiqilayotganligi sarmoyalar, ishchi kuchi va valyutaning ayrim

mamlakatlar oʻrtasida erkin harakatlanishi zarurligi buxgalteriya hisobi

tizimini jahon standartlariga ko'chirishni yanada qattiqroq talab

qilmoqda.

Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 7-fevraldagi

4947-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan “2017-2021-yillarda Oʻzbekiston

Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha

Harakatlar strategiyasi” jamiyat hayoti barcha sohalari uchun asosiy

dasturulamal bo'lib hisoblanadi.

Mamlakatni yanada rivojlantirish va rivojlangan davlatlar

darajasiga yetkazish maqsadida qabul qilingan ushbu hujjatning

uchinchi yoʻnalishida belgilangan iqtisodiyotni rivojlantirish va

liberallashtirishning ustuvor yoʻnalishlari borasidagi vazifalar ijrosi

tayyorlanayotgan kadrlar sifatiga ham bogʻliqdir.

3

0

Bunday ustuvor vazifani bajarish iqtisodiyotning rivojlanishini

zamon talablariga moslashtirib, takomillashtirib borishni taqozo etadi.

Har bir xoʻjalik yurituvchi subyekt oʻz faoliyatining foydalilik darajasini

doimo tahlil qilishga va amalga oshirilayotgan jarayonlarning hisobini

toʻgʻri tashkil qilishlari zarur. Bu sharoitda buxgalteriya hisobining

ahamiyati katta boʻlib, undan yanada
unumli foydalanish zaruriyati ortib

boradi. Chunki, aynan shu sohalar iqtisodiyot subyektlarining aytib

oʻtilgan talablarning bajarilishida muhim oʻrinni egallaydi.

Buxgalteriya hisobi fani aniq, qiziqarli, tortishuvli va muammoli

fanlardan biri hisoblanadi. Tarixiy maʼlimotlarga koʻra buxgalteriya

hisobini tashkil qilish va takomillashtirish borasida toʻrtta yirik davlat:

italyan, fransuz, nemis va angliya-amerika maktablari mavjuddir.

Buxgalteriya hisobining tashkiliy jihatlari borasida bu maktablarning

qarashlari bir-biriga oʻxshamaydi. Ularning taʼlimotlariga koʻra

buxgalteriya hisobi fanining asosi ham har xil talqin qilinadi. Masalan,

italyan maktabi vakillari buxgalteriya hisobi fanining asosini algebra va
huquq, fransuz maktabi vakillari siyosiy iqtisod, nemis maktabi vakillari

matematika, angliya-amerika maktabi vakillari psixologiya deb

qaraydilar. Shu sababli buxgalteriya hisobi fanining vazifasi, predmeti,

obyekti, usul va uslubiyoti, tamoyillari hamda tarkibiy tuzilishi

borasidagi ularning qarashlari turlichadir.

Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan bu boradagi ulkan islohotlar

kelajakda professional buxgalter, auditor va boshqa iqtisodiy kasblarni

egallashga intilayotgan, qiziquvchan, fidoiy, pragmatik hamda zukko

talabalar uchun zamonaviy talablarga javob bera oladigan darslik

yaratish lozim. Ushbu darslik oliy ta'limning iqtisodiyot yoʻnalishidagi