O`zbekistonning madaniyati va san`ati tarixi

---

O`zbekistonning madaniyati va san`ati tarixi

Uy sahifam

Mening kurslarim

Kun_Tarix_Tarix_2-k_Uzb-mad-san-tarix-1-potok

2-Ma'ruza: Antik davrda O’rta osiyo xalqlari madaniyati va san’ati.

2-seminar mavzu: Ellin madaniyati va san’ati.

2-seminar mavzu: Ellin madaniyati va san’ati.



Setup phase

Description 

Reja: 

1. Ellin madaniyati va san’atini kirib kelishi.

2. Ellin madaniyatining memorchilikda aks ettirilishi.

3.  yunon-Baqtriya davlati. 

Markaziy Osiyo san’ati va madaniyat  rivojlanishining yangi bosqichi Aleksandr Makedonskiyni istelolardan keyingi

davrdan boshlandi. Sharq va G‘arbning  bog‘lovchisi Buyuk Ipak yo‘lining tuguni bo‘lgan bu yo‘l avvalgi davrlarga

nisbatan  faol   katalizator vazifasini o‘ta boshladi.   Uning Shimoliy G‘arbiy va Shimoliy sharqiy hududlari  bilan aloqasi

ham yangi mazmun va yo‘nalish kashf eta bordi. Ayniqsa  Urol atrofi, Oltoy va Sibir erlari   bilan bo‘lgan

munosabatlarda  tasir etish va  tasirlanish jarayoni sezilarli bo‘ldi. Salavkiylar davrida Markaziy Osiyo erlariga yunon

(ellin)

 madaniyati tezkorlik bilan kirib kela boshlaydi. Hukmdorlar shu erda o‘zlarini mavqlarini mustaxkamlab olishga

harakat qilib, ko‘plab yunonistonlik san’atkorlarni ishga taklif  qiladilar, turli erlarda yangi shaharlar barpo etadilar,

mahalliy din va urf-odatlariga tegmaganlari xolda yunon madaniyatining tarkalishiga etibor beradilar. Salavkiylar

tijorat, savdo - sotiq ishlariga e’tibor berishlari bu erda xunarmandchilik, dexqonchilik ishlarini jonlanishiga, qurilish

ishlariga sezilarli ishlar amalga oshishiga imkon beradi. Muomalaga pul kiritildi.

 Me’morchilik  san’atida avvalgidek  asosan xom g‘isht asosiy qurilish materiali sifatida ishlatilsa ham, shu bilan birga

qumtosh, marmar va pishiq g‘isht  ishlatila boshlandi, devor pardoziga mahsus qorishmalar, alebastrli qoplamalar 

kirib kela boshladi. Ayniqsa grek me’morchilik san’ati ta’sirida  qurilgan saroylar, gimnasiya, ibodatxonalar

me’morchilik jarayonida muhim bo‘ldi. Lekin bu davrga xos  me’morchilik  yodgorliklari kam o‘rganilgan.Bu davr

yodgorligi shimoliy Afgoniston hududidagi Oy xonum yodgorligi  shu davr memorligi o‘zgarishlaridan dalolat

beradi.Uning qurilishi uslubi antik san’at an’analari asosida ishlangan pollari mazaika bilan pardozlangan. Kapitel va

ustunlar ham uning ko‘rinishiga alohida fayz baxsh etgan  Tasviriy san’at bu davrda o‘z rivojini davom ettirdi, saroy va

zodagonlarning uylari rassomlik va haykaltaroshlik asarlari bilan bezatildi, mahobatli haykaltaroshlik va mayda

plastika san’atida asarlar yaratildi. Marmarda haykallar, fil suyagida ritonlar ishlandii. Bu davrda quyish san’ati 

rivojlandi. Bu  san’at rivoji numizmatika-tangalar zarblash sanatida yaqqol bilinadi. Markaziy Osiyo erlariga bo‘rtma

tasvirli tangalarning kirib kelishi Salavkiylar sulolasi nomi bilan bog‘liq . Bunday uslubda tanlangan chiqarish YUnon

mamlakatida keng rivoj topgan bo‘lib uni O‘rta Osiyo madaniy- iqtisodiy hayotiga kirib kelish muhim voqia edi. O‘rta

Osiyoda pullar zarb etish maqsadida o‘lkaga Yunon ustalarining keng qo‘lamda jalb etilishi «O‘rta Osiyocha» mo‘jaz

portret san’atining rivojlanishiga sabab bo‘ladi. Bu erda ishlangan shunday portretlar davr hukmronligining na faqat

tashqi ko‘rininshiga balki fe’l atvorini ham o‘z haqqoniy tasvirlanishi bilan yunonistonda yaratilgan tanga yuzasiga

ishlangan bo‘rtma tasvirlardan o‘tib ketdi.

Setup phase

Current phase 



The workshop is

currently being set up.

Please wait until it is

switched to the next

phase.

Submission phase

Submit your work

Assessment phase

Grading evaluation phase

Closed























---

Yunon (Grek) Baqtriya davlati. Salavkiylar davrida isloxatlar o‘tkazilib, avval mavjud bo‘lgan satrapliklar mayda

qismlarga ajratilib, bu qismlar eparxiya, uning bo‘laklari giparxiya va nixoyat giparxiya bo‘laklari stasmoslariga

ajratilib, har bir bo‘limga boshliqlar - hokimlar belgilangan edi. SHunday eparxiya hokimi Diodot 1 Soter Salavkiylar

kurashi va ziddiyatlaridan foydalanib, u o‘zini Baqtriya erlarining podshohsi deb elon qilgan. Miloddan avvalgi

taxminan 250- yillardan boshlab bu davlat YUnon (Grek) Baqtriya deb yuritila boshlangan. Uning hududi So‘g‘diyona, 

Margiyayona(Turkmanistonning janubiy sharqiy tomonlari), Farg‘ona va CHochning bir qismini  o‘z ichiga olgan. Bu

davlat deyarli 100 yildan ortiq vaqt  mobaynida mavjud bo‘lib, Markaziy Osiyo tarixi va madaniyatida sezilarli iz

qoldirgan.  Grek - Baqtriya podisholigi davrida Markaziy Osiyoning janubiy hududlarida me’morchilik komplekslari

yuzaga keladi, shaharsozlik yangi davrini boshidan kechirdi. Me’morlikda yangi g‘oyalar rivojlandi,  yangi yangi

shaharlar barpo etildi. SHulardan biri  Dmitriy asos solgan  (P asr ) Termiz ( Demet-Termet o‘zgarishida) shahri 

rivojlandi. Bu davrda ayniqsa Ellin san’ati ta’siri sezilarli darajadi bo‘ldi. O‘lkada ko‘plab binolar qad ko‘taradi. Bino

qurishda ellin memoriy uslublari ishlatilgan. Jumladan ustun, kapitel ishlatilgan, pollarga mazaika yotqazilgan,

 ustunlar ko‘p xollarda kapitellar bilan tugallangan.   Grek-Baqtriya erlarida mavjud shaharlar kengaytirildi, odamlar

yashaydigan katta bo‘lmagan aholi punktlari shaharga aylantirildi. Yangi shaharlar aniq to‘rtburchak yoki kvadrat

shaklida qurilib, atrofi qalin devor bilan o‘rab chiqildi, to‘rtburchaksimon minoralar bunyod etnldi. Qurilgan binolarda

serjilo korinf orderi keng qo‘llanildi. Gretsiya san’ati ta’siri shu davrda zarb etilgan tangalarda va ularga ishlangan

bo‘rtma tasvirlarda ham seziladi.    Tangalarning old tomonida  hukmdor (podishoh) xomiysi bo‘lgan mobuda   tasviri

va yozuv mavjud, tanganing   orqa tomonida esa hukmdorning aylana ichidagi bo‘rtma tasviri yon tomonidan

ishlangan. SHuni takidlash kerakki bu tangalar yuzasidagi bo‘rtma tasvirlar uslubi jihatidan yunon klassik san’ati

an’analarida , eng avvalo Fidiy, Praksitel, Lissip ijodiga xos uslubda bajarilgan, jumladan Fidiyning Olimpdagi Zevs

haykaliga taxlid qilish sezilarli Podisho bo‘rtma tasvirlari real va haykaltarosh tasvirlanuvchi faqat o‘xshatib

qolmasdan balki uning harakterining ham ochishga intilganligi bilinadi. M. Demetriy tasviri tushirilgan tangada

Dimitriy harakteri va mavqi fil shakli bor bo‘lgan bosh kiyimda tasvirlangan.  Bu belgi podishoni Hindistoning zab

etganligi va uning hukmdorligiga ishora hisoblangan.

Dmitriy portreti shu davr realistik portreti san’atining nodir yodgorligi hisoblanadi. haykaltarosh bu portretda

tasvirlanuvchining o‘ziga xos individual qiyofasi va harakterini ifodali aks ettira olishi bilan kishini xayratlantiradi.     Shu

davrda ishlangan          Evkratid bo‘rtma tasvirda kuchli, irodali shaxs qiyofasi gavdalanadi. Aksinicha Gelioil portretida

padarkushlik bilan taxtni egallagan hokimning majruh dunyosi   yuz muskullari , dumoloq va ma’nosiz boqishida

bilinadi.   Amaliy san’atda ham Gretsiya san’atiga taqlid qilish yoki Gretsiya san’ati namunalaridan foydalanish keng

avj oldi. Mahalliy ustalar grek kulolchilik formalaridan o‘z ijodlarida keng foydalandilar.

Sharq va G‘arbning yaqinlashuvini Grek-Baqtriya boshlab beradi, Parfiya davlati va san’atida rivoj topadi. Ellinistik

davr O‘zbekiston san’atida mahobatli haykallar ham ishlanganligi ma’lum. Bu haykallarda mahalliy va yunon san’ati

an’analari uyg‘unlashib ketgan. Artemida bu erda Anaxit simosida mujasamlashdi. Uning oltindan ishlangan

haykallarining boshida nur sochib turgan toji bo‘lgan, Bunday haykal Baqteriyaning bosh ibodatxonasida o‘rnatilgan.

Bunday nur taratib  turgan toj Demitriy tamgasining orqa tomonidagi haykallarida ham ishlatiladi.

OLDINGI FAOLIYAT

← 2-Mavzu: Antik davrda O’rta 

osiyo xalqlari madaniyati va 

san’ati.

...ga o'tish

KEYINGI FAOLIYAT

Adabiyotlar →



Aloqada bo'ling



 

https://t.me/mtsamduuz



 Ma'lumot hisobotlarini saqlash sahifa



 Mobil ilovani yuklab oling

Switch to the standard theme



















