O‘zbekistonning eng yangi tarixi

Asosiy masalalar (Reja): 

1. 

“O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsad 

va vazifalari. Fanni o‘rganishning nazariy-uslubiy asoslari. 

2. 

Mustaqillik  arafasida  respublikadagi  ijtimoiy-iqtisodiy  va  siyosiy 

ahvol. O‘zlikni anglashga intilishning kuchayishi. 

3. 

Mustaqillikning e’lon qilinishi va O‘zbekiston Respublikasining tashkil 

etilishi. 

4. 

Mustaqil 

taraqqiyotning 

dastlabki 

bosqichidagi 

muammolar, 

O‘zbekistonning o‘ziga xos taraqqiyot yo‘lini tanlashi. 

 

1. “O‘zbekistonning eng yangi tarixi” o‘quv fanining predmeti, maqsad 

va vazifalari 

O‘zbekiston  tarixi  shu  ona-zaminimizda  o‘tmishda  yashagan  xalqlarning 

hayoti  va  ularning  rivojlanishi  jarayonida  sodir  bo‘lgan  o‘zgarishlar,  voqealar, 

ularning  turmush  tarzi,  iqtisodi,  madaniyati  va  shu  kabilarni  to‘laligicha 

o‘rganadigan  fandir.  O‘zbekistonning  eng  yangi  tarixi  fani  esa  Vatanimiz 

mustaqilligini  qo‘lga  kiritish  arafasidan  boshlab  to  mustaqillikning  xozirgi 

kunigacha  bosib  o‘tgan  yo‘li,  respublikani  rivojlantirish  maqsadida  ijtimoiy-

iqtisodiy,  siyosiy,  ma’naviy-madaniy  sohalarda  amalga  oshirilgan  islohotlar, 

umumiy qilib aytganda jamiyatning barcha sohalarida sodir bo‘lgan o‘zgarishlarni 

o‘rganadigan fan hisoblanadi.  

Shunday qilib, bizning ongimizdan tashqarida va bizning ongimizga bog‘liq 

bo‘lmagan  holda  mavjud  bo‘lgan  borliq,  voqelik  va  mustaqillik  yillarida 

O‘zbekistonda sodir bo‘lgan hodisa va jarayonlar O‘zbekiston eng yangi tarixi fanini 

o‘rganish ob’ektidir. O‘zbekiston tarixi faqat turli bilimlar tarzidagi fan emas, balki 

---

bir  necha  asrlar  davomida  to‘planib  kelgan  o‘zaro  ichki  qonuniyatlar  bilan 

chambarchas bog‘langan bilimlar tizimi sifatidagi fandir. Shu ma’noda u o‘zining 

o‘rganish ob’ekti va predmetiga ega bo‘lgan mustaqil fandir. 

O‘zbekistonning  mustaqillikni  qo‘lga  kiritish  arafasidan  boshlab  to  shu 

kunlargacha  bo‘lgan  davrda  jamiyat  hayotida  sodir  bo‘lgan  ijtimoiy-iqtisodiy, 

siyosiy  va  madaniy-ma’naviy  sohalardagi  o‘zgarishlar,  islohotlar  jarayoni 

O‘zbekistonning eng yangi tarixi fanining predmeti hisoblanadi. O‘zbekistonnin eng 

tarixi  fani  dunyoda  eng  qadimiy  va  boy  tarixga  ega  bo‘lgan  o‘zbek  xalqining 

mustaqillik yillaridagi tarixiy va ma’naviy taraqqiyotini o‘rganuvchi va o‘rgatuvchi 

fandir. 

Fanni 

o‘qitishning  maqsadi  –  mustaqillik  yillarida  O‘zbekiston 

Respublikasida  yuz  bergan  muhim  o‘zgarishlar,  tub  islohotlarning  mazmun-

mohiyatini ko‘rsatish va jamiyat hayotida talabaning o‘rnini, o‘zligini anglatishdan 

iborat.  

Fanni o‘qitishning vazifalari – mustaqillikka erishish arafasida O‘zbekistonda 

yuzaga kelgan murakkab vaziyatni hamda mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi, 

ijtimoiy-iqtisodiy,  siyosiy  va  ma’naviy  hamda  boshqa  sohalardagi  islohotlarning 

mazmun-mohiyatini  talabalarga  tushuntirib  berish,  ularni  Vatanga  sadoqat  va 

muhabbat ruhida tarbiyalash hamda milliy g‘ururni shakllantirishdan iborat.  

Ilmiy  tadqiqotlarda  O‘rta  Osiyo  tarixi  va  madaniyati  bo‘yicha  turli  tipdagi 

davrlashtirishlar  qo‘llaniladi.  Ijtimoiy-iqtisodiy  davrlashtirish  ijtimoiy  tuzum 

xarakteridan  kelib  chiqadi.  Bular:  ibtidoiy-jamoa,  quldorlik,  feodal,  kapitalistik, 

sostialistik,  demokratik.  Ularning  O‘rta  Osiyo  tarixida  qo‘llanilishi  maqsadga 

muvofiq emas. O‘rta Osiyo tarixiga to‘g‘ri keladigan yangi davrlashtirishni ishlab 

chiqish tarixchilar oldiga qo‘yilgan vazifadir. 

Arxeologik  davrlashtirish  asosiy  mehnat  qurollari  nimadan  yasalganligiga 

asoslanadi.  Bular:  paleolit,  mezolit,  neolit,  eneolit,  bronza,  temir.  Ular,  o‘z 

navbatida,  bosqichlarga  bo‘linadi.  Masalan,  paleolit  davri  quyi  paleolit,  o‘rta 

paleolit, yuqori paleolitga bo‘linadi. 

Yuqoridagilardan tashqari davlat va sulola nomidan kelib chiqadigan davlat-

sulolaviy  davrlashtirish  ham  mavjud.  Masalan:  ahomoniylar,  salavkiylar,  yunon-

baqtriya, kushon va boshqalar. 

Tarixiy  xronologik  nisbiy  davrlashtirish  umumiy  tushunchalarga  asoslanib, 

katta  xronologik  davrlarni  o‘z  ichiga  oladi:  eng  qadimgi,  arxaik,  antik,  ilk  o‘rta 

asrlar, o‘rta asrlar, so‘nggi o‘rta asrlar, yangi, eng yangi davrlar. Tarixiy madaniy 

davrlashtirish  hukmron  (asosiy)  madaniyat  belgisiga  qarab  aniqlanadi.  Masalan: 

ellinistik  davr.  Etnik  davrlashtirish    asosida  qabilaviy  mansublikka  asoslangan 

davrlashtirish yotadi. Masalan: sak, eron, eftalit, turk, arab, o‘zbek davrlari. 

Diniy davrlashtirish asosida u yoki bu davrda hukmron bo‘lgan din, e’tiqod 

yotadi.  Masalan:  otashparastlik,  buddaviylik,  musulmon  davrlari.  O‘rta  Osiyo 

tarixini musulmon dinigacha va musulmon davrlariga bo‘lish fanda keng tarqalgan. 

Bu o‘ziga xos qadimgi va ilk o‘rta asrlar davrini o‘rta asrlar davridan ajratib turuvchi 

belgi sifatida ham qabul qilingan. 

O‘zbekiston  Respublikasining  mustaqillik  yillarida  bosib  o‘tgan  yo‘lining 

mazmun-mohiyatini ob’ektiv baholash hamda o‘z o‘rni va xususiyatlarini inobatga 

---

olgan holda, bizningcha, O‘zbekistonning eng yangi tarix davrini quyidagi bir qator 

bosqichlarga bo‘lib ilmiy o‘rganish maqsadga muvofiq bo‘lar edi.