O`zbekistonni rivojlantirish strategiyasi. Fuqarolik jamiyati asoslari

4.5. Yoshlarga oid davlat siyosatini takomillashtirish:

jismonan sog’lom, ruhan va aqlan rivojlangan, mustaqil fikrlaydigan, Vatanga sodiq, qat’iy hayotiy nuqtai nazarga ega yoshlarni tarbiyalash, demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish jarayonida ularning ijtimoiy faolligini oshirish;

o’rta maxsus, kasb-hunar va oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini ishga joylashtirish hamda xususiy tadbirkorlik sohasiga jalb etish;

yosh avlodning ijodiy va intellektual salohiyatini qo’llab-quvvatlash va ro’yobga chiqarish, bolalar va yoshlar o’rtasida sog’lom turmush tarzini shakllantirish, ularni jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish;

yoshlarni ijtimoiy himoya qilish, yosh oilalar uchun munosib uy-joy va ijtimoiy-maishiy sharoitlarni yaratish;

yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishda davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, ta’lim muassasalari, yoshlar va boshqa tashkilotlarning samarali faoliyatini tashkil etish.

43. 
    Kasb-xunar kollejlari va oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini ish bilan ta’minlash soxasidagi asosiy vazifalarni ko’rsating.
    

Yaqin kelajakda kasb-xunar kollejlari va oliy ta’lim muassasalari bitiruvchilarini ish bilan ta’minlash soxasidagi asosiy vazifalar quyidagilardan iborat:

• 
  bitiruvchilarni biriktirish ishlarini puxta tashkil etish;
  
• 
  bitiruvchilar bandligini ta’minlashda yangi samarali shakllar va uslublarni davom ettirish;
  
• 
  bitiruvchilar bandligini ta’minlashda belgilangan imtiyozlardan kengrok foydalanish;
  
• 
  bitiruvchilarga o`z biznesini tashkil etishlari uchun mikrokreditlar ajratish amaliyotini davom ettirish.
  

44. 
    Baynalmilal madaniyat markazi haqida ma’lumot bering.
    

O`zbekiston o`z mustaqilligini qo’lga kiritganidan so’ng nafaqat mamlakatga nom bergan o`zbek xalqi, balki shu muqaddas zaminda istiqomat qilayotgan turli millat vakillarining xam millat sifatida saqlanib qolishi va rivojlanishi uchun teng sharoit va imkoniyatlar yaratish masalasiga alohida e’tibor qaratdi. Jumladan, ko’pmillatli diyorimizda tinchlik va osoyishtalikni saqlash va yanada mustahkamlashning muhim omili bo’lgan millatlararo totuvlik va hamjixatlikni ta’minlash, mamlakatimizda istiqomat qilayotgan turli millatga mansub axolining ma’naviy-madaniy ehtiyojlarini qondirishga yo’naltirilgan milliy-madaniy markazlar faoliyatini qullab-quvvatlash hamda millatlararo munosabatlarni takomillashtirish uchun Birinchi Prezidentimiz tashabbusi bilan 1992 yil 13 yanvarda Respublika Baynalmilal madaniyat markazi tashkil etildi.

Uning asosiy vazifasi vazirliklar, idoralar, Qoraqalpogiston Respublikasi Vazirlar Kengashi, viloyat, shaxar va tuman xokimliklari, shuningdek, jamoat tashkilotlari bilan birgalikda millatlararo munosabatlar soxasida yagona davlat siyosati amalga oshirilishida qatnashish, milliy-madaniy markazlar faoliyatini muvofiqlashtirish va o`ziga xos an’ana, urf-odat va rasm-rusumlarni tiklash hamda rivojlantirishda ularga ko’maklashish deb belgilandi.

Millatlararo munosabatlarni to’g’ri yo’lga qo’yish borasida O`zbekiston o`ziga xos tajriba orttirdi. Bunda faqat milliy o`zlikni anglash, milliy g’urur va iftixor tuygusini tarbiyalash, millatlarning tili, madaniyati, urf-odatlarini asrab-avaylash bilan cheklanmaslik, balki mamlakatdagi barcha millatlarning umumiy birdamligiga erishish tamoyiliga amal qilindi.

45. 
    Bag’rikenglik tushunchasiga ta’rif bering.
    

«Bag`rikenglik» tushunchasi ilmiy faoliyat va ijtimoiy xayotning turli soxalari, jumladan, siyosat va siyosatshunoslik, sotsiologiya, falsafa, iloxiyot, ijtimoiy axloq, qiyosiy dinshunoslik kabi fanlar doirasida keng istifoda etiladi. Lotincha «tolerare», ya’ni «chidamok», «sabr kilmok» ma’nosini anglatgan «tolerantlik» so`zi, asosan biror narsani, o`zgacha fikr yoki qarashni, o`z shaxsiy tushunchalaridan qatiy nazar, imkon qadar bag`rikenglik va chidam bilan qabul qilishni anglatadi. Xususan, ushbu tushuncha deyarli barcha tillarda bir xil yoki bir-birini to’ldiruvchi ma’no kasb etib, «chidamlilik», «bardoshlilik», «toqatlilik», «o`zgacha qarashlar va xarakatlarga xurmat bilan munosabatda bo’lish», «muruvvatlilik», «himmatlilik», «kechirimlilik», «mexribonlik», «xamdardlik» kabi ma’nolarga ega.

Taraqqiyotning asosiy omillaridan biri bo’lgan bag`rikenglik borasida 1995 yil 16 noyabrda BMT tizimida Fan, ta’lim va madaniyat soxasida ixtisoslashgan tashqilot (YUNESKO) bosh konferensiyasining 28-sessiyasida «Bag`rikenglik tamoyillari Deklaratsiyasi» qabul kilindi. Deklaratsiyada irqi, jinsi, kelib chiqishi, tili, dinidan qat’i nazar, bag`rikenglikni targ’ib etish, inson xuquq va erkinliklariga xurmat bilan qarash kabi majburiyatlar belgilab qo’yilgan.

46. 
    Korrupsiya haqida ma’lumot bering.
    

O‘zbekiston Respublikasining 2017 yil 3 yanvarda qabul qilingan “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi qonunida “korrupsiya” tushunchaga quydagicha ta’rif berildi: “Korrupsiya” deganda - shaxsning o‘z mansab yoki xizmat mavqeidan shaxsiy manfaatlarini yoxud o‘zga shaxslarning manfaatlarini ko‘zlab moddiy yoki nomoddiy naf olish maqsadida qonunga xilof ravishda foydalanishi, xuddi shuningdek bunday nafni qonunga xilof ravishda taqdim etish tushuniladi; shuningdek, korrupsiyaga oid huquqbuzarlik deganda— korrupsiya alomatlariga ega bo‘lgan, sodir etilganligi uchun qonun hujjatlarida javobgarlik nazarda tutilgan qilmish tushuniladi”. SHuningdek, qonunda manfaatlar to‘qnashuvi tushunchasiga ham izoh berilgan bo‘lib - u shaxsiy (bevosita yoki bilvosita) manfaatdorlik shaxsning mansab yoki xizmat majburiyatlarini lozim darajada bajarishiga ta’sir ko‘rsatayotgan yoxud ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan hamda shaxsiy manfaatdorlik bilan fuqarolarning, tashkilotlarning, jamiyatning yoki davlatning huquqlari va qonuniy manfaatlari o‘rtasida qarama-qarshilik yuzaga kelayotgan yoki yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan vaziyat anglanadi.

Etimologik jihatdan olganda “korrupsiya” atamasi “buzish, pora evaziga og‘dirish” degan ma’noni anglatadigan lotincha “corruptio” so‘zidan kelib chiqdi. YUridik ensiklopediya mualliflarining ta’kidlashicha, “korrupsiya - mansabdor shaxslar tomonidan ularga berilgan huquqlar va hokimiyat imkoniyatlaridan shaxsiy boylik orttirish uchun foydalanishda ifodalanuvchi siyosat yoki davlat boshqaruvi sohasidagi jinoiy faoliyat”dir.

47. 
    Korrupsiya darajalarini yoritib bering.
    

Uzoq yillar tajribasidan kelib chiqib korrupsiyani bir nechta asosiy turlarga ajratish mumkin:

1) sub’ektlarning maqomiga ko‘ra:

a)hokimiyat organlaridagi korrupsiya;

b)xususiy sektordagi korrupsiya;

v)siyosatdagi korrupsiya yoki siyosiy korrupsiya;

2) darajasiga ko‘ra:

a)quyi darajadagi korrupsiya;

b)yuqori darajadagi korrupsiya;

v)vertikal korrupsiya;

3) ijtimoiy xavflilik darajasiga ko‘ra:

a) korrupsiya-qilmish;

b)korrupsiya-jinoyat.

Faoliyat ko‘rsatish darajalariga binoan korrupsiya quyi darajadagi, yuqori darajadagi va vertikal jihatlari bilan bir-biridan farqlanadi.

Quyi darajadagi korrupsiya hokimiyat va boshqaruv organlarining o‘rta va quyi darajalarida keng tarqaladi, mansabdorlar va fuqarolarning muntazam o‘zaro aloqalari bilan bog‘liqdir (masalan, ro‘yxatdan o‘tkazish, jarimalardan qutilish, litsenziyalar va turli ruxsatnomalar olish va sh.k.).

Yuqori darajadagi korrupsiya yuqori hokimiyat organlarida ishlaydigan siyosatchilar, oliy martabali mansabdorlarni o‘ziga qamrab oladi va juda katta boyliklar evaziga o‘z foydvsiga qarorlar qabul qilish bilan bog‘liqdir (qonunlarni ilgari surish va qabul qilish, davlat buyurtmalari, mulk shakllarini o‘zgartirish va sh.k.). Aksariyat hollarda korrupsiyaviy bitimdan manfaatdor bo‘lgan ikkala tomon ayni bir davlat hokimiyati organida ishlashi mumkin. Masalan, quyi turuvchi davlat organining mansabdori o‘zidan yuqorida turuvchi boshliqqa o‘zining korrupsiyaviy harakatlariga homiylik qilishi yoki qo‘shimcha mablag‘lar, resurslar, vakolatlar ajratishi uchun pora beradi.

Korrupsiyaning pora olish va xizmat mavqeini suiiste’mol qilish kabi odatdagi shakllaridan tashqari, yana uning quyidagi amalda namoyon bo‘lishi shakllarini bir-birlaridan farqlash mumkin:

-mansabdor shaxslar, davlat xizmati xodimlari, deputatlar tijorat faoliyatida shaxsiy yoki korporativ naf ko‘rish uchun bevosita ishtirok etishi; davlat pul mablag‘larini o‘zlashtirish niyatida tijorat tuzilmalariga o‘tkazish uchun o‘z xizmat mavqeidan foydalanish;

-o‘z korporativ (siyosiy, diniy, milliy va sh.k.) guruhiga davlat resurslari hisobidan imtiyozlar berish; shaxsiy yoki korporativ naf ko‘rish maqsadida ommaviy axborot vositalariga tazyiq o‘tkazish uchun o‘z xizmat mavqeidan foydalanish;

-mansabdor shaxslar va davlat xizmati xodimlari shaxsiy boyish maqsadida tijorat tuzilmalarida soxta shaxslardan va qarindoshlaridan foydalanishi; shaxsiy yoki korporativ naf ko‘rish maqsadida axborotni manipulyasiya qilish (buzib ko‘rsatish, bermaslik, berish muddatlarini cho‘zish va sh.k.) uchun xizmat mavqeidan foydalanish;

-tor gruppaviy manfaatlarda normativ hujjatlar qabul qilish haqidagi qarorlarni ilgari surish; ayrim nomzodlarning saylov fondlariga davlat moliyaviy va moddiy resurslarini taqdim etish.

48.