O'zbekistonda sement sanqati

                                             Reja: 

1.  Xomashyo materiallari va yoqilg`i. 

2.  Portlandsement ishlab chiqarish usullari. 

3.  Ohaktosh va gilni qazib olish, tashish hamda xomashyo aralashmasini 

tayyorlash. 

 

 

Portlandsement  klinkeri  ishlab  chiqarishda  xomashyo  sifatida  tarkibida 

kalsiy karbonat ko'p bo'lgan karbonat jinslar va tarkibida kremniy oksid, alyuminiy 

oksid  hamda  temir  oksid  bo`lgan  gillar,  shuningdek,  gil  va  kalsiy  karbonatning 

tabiiy aralashmalari (mergellar) ishlatiladi. Keyingi yillarda portlandsement ishlab 

chiqarishda gilni butunlay ishlatmaslik yoki qisman ishlatish maqsadida, nordon va 

asosan 

domna 

toshqollaridan, 

nefelin 

chiqindilaridan 

foydalanilmoqda. 

Shuningdek, gips yoki angidritni gil bilan aralashtirib, portlandsement, sulfosement 

va  SO

2

  gazi  olishning  kompleks  texnologiyasi  ishlab  chiqilgan.  Bu  texnologiya 

sulfat kislota kam ishlab chiqariladigan mamlakatlarda yo`lga qo'yilgan. 

Nefelin  shlami  chiqindi  sifatida  alyuminiy  oksid  ishlab  chi-qaruvchi 

sanoatda  hosil  bo`ladi.  Uning  tarkibida  25-30%  SiO

2

;  2-5%  A1

2

O

3

;  3-5%  Fe

2

O

3

; 

50-58% CaO va 3-8% boshqa oksidlar, chunonchi, 1,5-3% ishqorlar bor. Tarkibida 

shuncha CaO bo`lgan materialga 15-20% ohaktosh qo'shib, portlandsement ishlab 

chiqarish uchun xomashyo aralashmasini tayyorlash mumkin. 

Nefelin  shlami  ishlatish  pechlar  unumdorligini  20-30%  ga  oshiradi  va 

yoqilg'i sarfini 25% ga kamaytiradi. 

40-50%  gacha  tarkibida  kalsiy  oksidi  bo`lgan  domna  toshqollari  ham 

portlandsement  ishlab  chiqarish  uchun  qimmatli  xomashyo  hisoblanadi.  Hozircha 

ular  ko'p  miqdorda  ishlatilmaydi,  lekin  ular  asosida  yirik  portlandsement  ishlab 

chiqarish korxonalarini tashkil qilish mumkin. 

Gil suvda osongina ivib, bo'shashib ketadigan mayda dispers ikkilamchi tog' 

jinslaridan  iborat.  Ular  bitta  konning  o'zida  mineralogik  va  granulometrik 

(donadorlik) tarkibi jihatidan juda xilma-xil bo`lishi bilan farq qiladi. Ko'pincha gil 

tarkibida  ko'p  miqdorda  tog`  jinslari,  ularning  siniq  parchalari  mayda  dispers  kul 

hosil  qilish  yana  shuning  uchun  zarurki,  kul  qancha  mayda  bo'lsa,  klinker  uni 

batamom singdirib oladi va kul unda tekis joylashadi. Yoqilg'i 009 raqamli elakda 

8-10% qoldiq qolguncha maydalab tuyilishi kerak. 

Serkul yoqilg'i juda mayda tuyilishi zarur. Zavodga kelgan yoqilg'i ko'pincha 

ancha  nam  bo'ladi.  Shuning  uchun  u  bir  marta  quritib  olinadi.  Yoqilg'ini  quritish 

tuyayotgan  vaqtda  yoki  tuyishdan  oldin  bajariladi.  Bir  yo'la  ham  tuyib,  ham 

quritish eng foydali va unumli usuldir.