O'zbekistonda sement sanqati

Reja:

1. 
   Tarkibi va sinflanishi.
   
2. 
   Klinkerning kimyoviy hamda mineralogik tarkibi.
   
3. 
   Klinker tavsifi
   
4. 
   Klinkerlarning sinflanishi va portlandsement turlari.
   

Erib qovushib qolguncha kuydirilgan klinkerni gips, ba'zi hollarda esa maxsus qo'shimchalar bilan birgalikda tuyishdan hosil bo'lgan gidravlik bog'lovchi modda portlandsement deb ataladi. Kuydirish mahsulotida kalsiy silikatlar ko'p bo'ladi (70-80%). Qisman erish natijasida qovushib qotib qolgan mayda-yirik tosh bo'laklar klinker deyiladi. Portlandsementni klinker tarkibiga mos keladigan mahsulotning xomashyo aralashmasini toia eritish yo'li bilan ham olish mumkin.

26798.0~26798.2-85 Davlat standartlariga ko'ra portlandsement xossalarini o'zgartirib turish, shuningdek, Lining tannarxini kamaytirish maqsadida klinkerga faol (gidravlik) va inert mineral qo'shimchalar qo'shishga ruxsat etiladi. Inert qo'shimchalar (ohaktosh, dolomit, kvars qum va boshqalar) miqdori 10% dan, faol (trepel, diatomit, trass va boshqalar) qo'shimchalar miqdori esa 15% dan oshmasligi kerak. Biroq gidravlik qo'shimchalar 20% va undan ortiq bo'lishi ham mumkin. U holda maydalangan mahsulot nima qo'shilganiga qarab nomianadi. Ya'ni, qo'shilma sifatida donador domna toshqoli ishlatilsa, toshqolportlandsement deb, tabiiy gidravlik qo'shilmalar ishlatilsa, pussolanportlandsement deb ataladi.

Klinkerni tuyayotganda unga odatda ko'pi bilan 3% gips (suifat kislota angidridiga aylantirib hisoblaganda) qo'shiladi. Bu bilan sementning tishlashish muddati uzaytiriladi. Bu esa uning xossalariga yaxshi ta'sir qiladi.

Shunday qilib, portlandsement klinker, gidravlik (yoki inert) qo'shilma va gips aralashmasidan iborat. Bundan tashqari uning tarkibida oz miqdorda - 1 % gacha boshqa moddalar, masalan, sement sifatini buzmaydigan, ammo uning yaxshiroq maydala-nishiga yordam beradigan intensifikatorlar (qurum, ko'mir) ham bo'lishi mumkin. Zamonaviy qurilishda portlandsement va uning turlari asosiy material bo'lib hisoblanadi, undan turli bino va inshootlarni qurish uchun zarur bo`lgan beton va temir beton konstruksiyalar yasalmoqda.

Sement sifati borgan sari yaxshilanmoqda, uning mustahkamlik ko'rsatkichlari ortmoqda. Portlandsementning o'rlacha markasi 500 dan (GOST 310-85) ortib ketdi, sement turlari ham ko'paymoqda, bir qator maxsus sementlar chiqarilmoqda.

2.